عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در نوزدهمین نشست مسأله شهر گفت: روایت ما از گذشته، تبیین ما از زمان حال و انتظارمان از آینده، هویت شهرها را می‌سازد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، نوزدهمین نشست مسأله شهر با حضور زهیر متکی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و سیدفاضل سجادی، پژوهشگر حوزه شهر و معماری و دبیر نشست در سالن سلمان هراتی برگزار شد.
سیدفاضل سجادی در ابتدای نشست به طرح این سئوال پرداخت که آیا ما تصویری از آینده داریم؟ آیا حکمرانی شهری ممکن است؟ و اینکه فهم تبار شهر، چگونه تصویری از آینده شهر ایجاد می‌کند؟
یکی از خصیصه‌های تبارشناسانه شهر، حیات است
زهیر متکی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: مسئله شهر یک مسئله حیاتی است و این بدین معناست که شهر مرتبط با حیات اکنون وگذشته ماست و هم برای بقای آینده ما حیاتی است.
وی با بیان اینکه یکی از خصیصه‌های تبارشناسانه شهر، حیات است اظهار کرد: شهرها به مثابه تجمعی از مکان و فضا که برآمده از مناسبات معرفت و قدرت هستند به فضایی اطلاق می‌شود که انسان‌ها غالبا به صورت آگاهانه در آن هویت پیدا می‌کنند.
شهر حاصل مناسبات پیچیده میان دانش و قدرت است
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: تفاوت جدی سکونتگاههای شهری و روستایی از منظر فرهنگ شهری، صرفا محدود به مقیاس جمعیت و روابط اقتصادی نیست؛ چراکه در شهر، گستره، دامنه و برد، کارکرد مفصل‌تری وجود دارد و حاصل مناسبات پیچیده میان دانش و قدرت است.
وی اظهار کرد: موضوع حیات در شهر بسیار وابسته به تداوم زندگی در شهر است. در عمده فعالیت‌های مرتبط با حاکمیت و حکمرانی شهری، موضوع تدوین و تدبیر آینده سکونت‌گاه شهری به عنوان یک موضوع جدی مطرح است.
متکی تدوین چشم‌انداز شهری را مهم‌ترین گام در فهم گذشته شهر و درک حال و انتظار آینده از سوی ساکنین یک شهر دانست و افزود: روایت ما از گذشته با تبیین ما از حال و انتظارمان از آینده هویت شهرها را می‌سازد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره چیستی شهر تاکید کرد: موضوعی که شاید از خصایص متاخرتر فهم شهر و شهرسازی به شمار می‌رود، موضوع قدرت است. ما در سکونتگاههای پیشامدرن معمولا با یک نظام و ساختاری از قدرت مواجه هستیم که سلسله مراتب و ساز و کار مشخصی دارد.
وی اینکه چه دانش، فهم و علمی در شهر فراهم می‌شود را مشخص‌کننده جایگاه افراد معرفی کرد و یادآور شد که شهروندان می‌توانند عضو اجتماع‌های متکثری که چندان انطباق با هم ندارند، نیز باشند و بر همین اساس فهم عناصر هویت‌ساز که تحت عنوان دی ان ای شهرها یاد می‌شود اهمیت زیادی دارد.
فهم شهر در گرو شناخت عناصر قدرت‌ساز و قرارگاه‌های معرفت‌ساز
متکی گفت: در فهم شهر ناچار هستیم عناصر قدرت‌ساز و قرارگاه‌های معرفت‌ساز در شهرها را بشناسیم. برخی از این عناصر ارتباط با قدرت منشأ اقتصادی دارند و باید به این نکته توجه داشت که برخی از شهرها هویت اقتصادی روشنی پیدا می‌کنند.
وی افزود: در شهرهای ما یک ویژگی وجود دارد که در برخی نقاط این ویژگی پررنگ‌تر هم است و آن هم این است که برخی شهرها محل داد و ستد اقتصادی در مقیاس منطقه‌ای و ملی هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی ساخت اجتماعی شهرها را یکی از عناصر تعیین کننده تبار شهرها معرفی کرد؛ اینکه روابط انسانی چطور تدبیر می‌شود و به نوعی باید گفت که دستیابی به حیات سالم و مبتنی بر بالندگی، سعادت و بهروزی یکی از دلایل تعلق شهروندان به زندگی است.
وی گفت: ساختارهای سیاسی که نقش مهمی در شکل گیری ژنتیک شهرها دارند، عناصر زیست محیطی، عناصر هویت بخش شهرها، تبار زیست اقلیمی آنها است. همچنین مجموع ساختارهای سیاسی اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی آن چیزی است که به شکل و فرم شهر و ساختار فضا و مکان شهر سازمان می‌دهد و کارکرد شهر را مشخص می‌کند.
نابسامانی در شهر
متکی موضوع دیگر در تبارشناسی شهر را ظرفیت و پذیرش نابسامانی دانست و افزود: در سکونتگاههای روستایی حدود مشخصی از ظرفیت کارکردی را داریم و مشخص است چه میزانی از نابسامانی را می‌توان تحمل کرد ولی در شهرها این موضوع پیچیده‌تر است؛ چراکه شهرها در مواجهه با سوانح و بلایا می‌توانند جنبه‌هایی از توان تباری خود را به نمایش بگذارند؛ لذا انتخاب بسیاری از شهروندان و کنشگری شهروندان و تبار شهرها وابسته به ظرفیت و تاب‌آوری در برابر بلایا است.
وی افزود: شهر به سبب پیچیدگی روابط و گستردگی جریان‌های مختلفی که در آن جاری است، دائما در لبه بین سامان و بی‌سامانی، ناآشنایی و آشنایی، نظم و بی‌نظمی قرار دارد. در این بین سوال مهم در فهم شهرها این است که سکونتگاه‌ها چقدر ظرفیت پاسخگویی و یادگیری دارند؟ شهر به عنوان پدیده زنده دائما در حال رشد کردن و تخریب و به سمت ویران رفتن است. وقتی سوانح رخ می‌دهد، به شکل عریان‌تری قادر هستیم خصلت زاینده شهر و روح بالنده آن را پس از مواجهه با سانحه شاهد باشیم.
سوانح معیار ارزیابی دوام و عیار ساخت شهر
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، سوانح را امتحانی برای ارزیابی میزان قابل اتکا بودن، دوام و عیار ساخت‌های شهری دانست و ادامه داد: قدرت بازسازی و بازتوانی از جنبه‌های جدی تبارشناسانه شهرها است و همواره در چشم‌اندازهای شهری برای تعیین نقشه راه باید محلی را در نظر گرفت که در آن به ظرفیت شهر در مواجه با مخاطرات و بلایا و زوال طبیعی توجه شده است.
وی با اشاره به اینکه ما گرفتار مواجهه یکسان با سکونتگاههای شهری هستیم، به این نکته پرداخت که برخورد تبارشناسانه با الگوها و طرح‌واره‌های فضایی و مکانی در شهر مهم است و در ۳ سطح (موضع‌شناسانه، ریخت‌شناسانه و گونه‌شناسانه) قابل بررسی است.
متکی اظهار کرد: مهندسی ژنتیک کردن فضاهای شهری و درک دقیق آنها و قوم‌نگاری رفتاری آن موضوع‌هایی هستند که نیازمند کنکاش جدی شهری است و ما در اینجا شاهد نگاهی هستیم که سعی دارد با ساده‌ترین ترفندهای تعیین کاربری منافع اقتصادی را تامین کند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به عملکرد نهادهای علمی پرداخت و با بیان اینکه پدیده حیات همواره در بین دو قطب زندگی و مرگ قرار دارد، گفت: نهاد علم در سه موضوع (تولید علم، ارتباط با شهر و عرضه معرفت به شهر) کامیابی مخاطب را پیدا نکرده است. البته در دو سوی نهاد علم یعنی حکمرانی و شهروندان هم دارای کاستی هستیم و نهاد شهری محل حکمرانی است تا حکمروایی. از سوی دیگر وجه انسانی و شهروندان مطرح هستند، چراکه ما نه این آموزش را به شهروندان جوان می‌دهیم و نه این طلب را در شهروندان میانسال شاهد هستیم و نه آن روایت‌گری را در شهروندان کهنسال داریم، بنابراین جامعه هم دچار کرختی است.
سید فاضل سجادی در بخش پایانی این جلسه به این نکته اشاره کرد که جامعه ایرانی در حیات مومنانه جمعی خود نوعی از اندیشه و مفاهیم را تبدیل به کالبدی کرده که به آن شهر می‌گوییم و اندیشه و مفاهیم در زیست ما تبدیل به نوعی از تعاون و ساختن می‌شود که در نهایت شهر را بوجود می‌آورد اما اینکه چطور باید این حیات را روایت کرد و برای آینده نسبت به آن چشم‌انداز ایجاد کرد، مسئله ای است که به نظرم نهاد علم و اجرا باید به آن توجه داشته باشند؛ چراکه تا حیات جمعی تصویر نشود، تصویرکردن کالبد شهر، خیلی میسر نخواهد بود.
وی ادامه داد: موضوع دوم که باید به آن پرداخت این است که بر اساس کدام ایده شهرهای خود را به سمت آینده حرکت می‌دهیم و بر اساس کدام ایده می‌خواهیم فضای زیست خود را بشناسیم. چه در جهان پیشروتر از جهان اجرایی و چه در جهان اهل معرفت و علم. درون جامعه دینی ما نظریه‌های متعددی در زمینه ساخت شهر وجود دارد اما ما باید بر اساس بوم، شرایط و اقتضائات‌مان به آن بپردازیم.
سجادی در سخنانش همچنین نداشتن تصویر و بصیرت نسبت به آینده را عامل اصلی دچار روزمرگی‌شدن معرفی کرد.
ثبت دیدگاه