در نشست « سلبریتی و حکمرانی فرهنگی» عنوان شد؛ سلبریتی‌ها حاصل سیاست‌های فرهنگ عامه‌پسند هستند

به گزارش روابط عمومی حوزه هنری؛ وقایع اخیر کشور طی سلسله نشست‌هایی تخصصی با حضور کارشناسان و صاحب نظران این حوزه به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و با موضوعات گوناگون واکاوی می‌شود.

دکتر محمدحسین ساعی، دکتر عبدالله بیچرانلو و دکتر آرین طاهری در این نشست که با حضور جمعی از صاحب‌نظران و علاقه‌مندان همراه بود به ارائه نظرات خود پرداختند.

محمدحسین ساعی رئیس دانشگاه سوره در ارائه خود با مقدمه‌ای از چگونگی شکل گیری دنیای مدرن و تحولاتی که در جوامع گوناگون بشری ایجاد کرده است، مفهوم «توده» را اساس زمینه کار رسانه های مدرن دانست و گفت: پیش از رواج مفهوم «توده»، مفاهیم «انبوه خلق» و «عامه یا همگان» که نخستین بار در آثار گابریل تارد به کار رفته‌اند، با وجود برخی تفاوت‌ها، تا حدودی همین معنای توده را بازگو می‌کردند و بهترین معرِّف پدیده‌های گروهی پس از انقلاب صنعتی بودند. وی افزود: ویژگی مشترک این مفاهیم، ناظر بر شاخص هایی از جامعه جدید بشری است که با ویژگی‌های شخصی هر کدام از افراد تشکیل دهنده آن، به کلی متفاوت است.

ساعی ادامه داد: ویژگی‌های انبوه خلق را با اندکی تغییر می‌توان ویژگی‌های «توده» دانست. این ویژگی‌ها، به ویژه تقلیدپذیری و تلقین‌پذیری و ویژگی‌های ذاتی خود مفهوم «توده»، اساس زمینه کار رسانه های مدرن است.

رئیس دانشگاه سوره افزود: در حالی که موضوع توده و شکل زندگی توده‌ای، تهدیدی برای سرمایه‌داری شده بود، رسانه‌ها به واسطه ویژگی‌های توده، آن تهدید را به فرصتی در جهت خواست سرمایه‌داران تبدیل کردند و افکار عمومی را جهت دادند.

ساعی در ادامه گفت: رسانه‌های توده برای درآمدزایی به مفهوم استار روی آوردند و مرتب خود را بازسازی کرد. حوزه‌های فعالیت استارها و سلبریتی‌ها رفته رفته با گذشته زمان به ابزاری برای کنترل و مدیریت جامعه شدند. این ستاره‌ها در اواخر دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ به ابزاری به مدیریت فرهنگ توسط کمپانی‌ها و دولت‌ها تبدیل می‌شوند و حتی در مدیریت رسانه‌ها، سیاسی و اقتصادی هم ورود می‌کنند.

وی افزود: هدف این بود که عنصر لذت جایگزین عنصر تفکر اعتقادی در مقابل رسانه‌ها شود و کاملاً گسترش پیدا کند که با ورود به قرن ۲۱ رسانه‌ها صرفاً با عنصر لذت گسترش پیدا کردند.
ساعی در پایان گفت: عصر پساحقیقت می‌گوید همه چیز بدون مبنا است و عصری است که برای هیچکس حقیقت مهم نیست بلکه مهم این است که از کدام گذاره بیشتر لذت می‌برد در نتیجه به این صورت نقش سلبریتی‌ها بسیار پر رنگ شد و آنهایی که بیشترین لذت را در انتقال مفاهیم مورد نظر برای مخاطب ایجاد می‌کردند رشد کردند و حقیقت را آنها معنا می‌کردند. این نقطه از تاریخ آغاز سیاست‌گذاری‌های فرهنگی بود.

سلبریتی‌ها حاصل سیاست‌های فرهنگ عامه‌پسند هستند

عبدالله بیچرانلو هم در ارائه خود به نقش رسانه‌ها در سلبریتی شدن برخی چهره‌های گوناگون گفت: دو دهه گذشته رسانه‌ها به سویی حرکت کردند که سلبریتی‌ها را به وجود آوردند و تلاش کردند تا از طریق آنها فرهنگ‌سازی کنند اما این در حالی بود که فرهنگ را مردم می‌ساختند.

وی افزود: تمرکزی که ما روی تلویزیون داشتیم از عواملی هستند که موجب سلبریتی‌سازی شد و در ادامه اشتباهی استراژیک بود که تلویزیون را به سوی فرهنگ‌های عامه‌پسند و زرد مثل عصر جدید حرکت دادیم.

بیچرانلو ادامه داد: توجه بیش از حد به تلویزیون و فرهنگ عامه‌سازی از دانشگاه شدن تلویزیون جلوگیری کرد و همین امر به اسطوره‌سازی کمک کرد. تلویزیون نتوانست در فرهنگ‌سازی درست عمل کند در حالی که در دوره‌ای هنر تئاتر این کار را بخوبی پیش می‌برد و همچنین حوزه کتاب می‌توانست عملکرد و تأثیر بهتری داشته باشد. حوزه هنری هم یکی از سازمان‌های فرهنگساز خوبی بود که متأسفانه طی سال‌های گذشته قدرت‌های فرهنگسازی آن را نادیده گرفتیم و بیشتر تلویزیون را مد نظر قرار دادیم.

وی افزود: آگاهی‌بخشی و عدالت محوری می‌توانست در قالب‌های مستند‌محوری و برنامه‌های دورهمی تلویزیون مردم را به لحاظ فرهنگی اغنا کند اما با روی آوردن به برنامه‌های عامه‌پسند از این موقعیت بهره‌ای نبردیم.

بیچرانلو در ادامه گفت: نوجوانان امروز تقصیری ندارند چرا که در زمینه رسانه‌، ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی در تخریب فرهنگی در ایران بهتر از تلویزیون ما عمل کرد و آنها را از افزایش فرهنگی با کتاب و نمونه‌های آن دور کرد. نوجوان امروز با سردرگمی هویتی روبرو می‌شود چرا که تحت تأثیر رسانه‌های گوناگون عامه‌پسند و زرد قرار دارد که از جمله آن می‌توان به موقعیت‌های رفتاری هواداری اشاره کرد. نوجوانان در این هواداری احساس زیست و بودن می‌کند و غرق واقعیت مجازی داده‌های این رسانه‌ها می‌شود در نتیجه از روند صحیح باز‌می‌ماند.

وی افزود: آموزش و پرورش می‌توانست با برپایی اردوهای فرهنگی و دیدار دانش‌آموزان از فرهنگ‌های گوناگون کشور یک ارتباط میان‌فرهنگی را در کشور ایجاد کند اما سال‌هاست که چنین امکانی وجود نداشته است.

بیچرانلو در پایان گفت: سلبریتی‌ها برآمده از سیاست‌های غلط خودمان در زمینه فرهنگ عامه‌پسند هستند.

صنایع سرگرمی را نادیده گرفتیم

آرین طاهری هم در ارائه خود گفت: پدیده سلبریتی پدیده‌ای است که وجود دارد و چه به کام ما خوش بیاید چه نیاید باید آن را بپذیریم اما آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد این است که چگونگی ایجاد و هدایت آن در ادامه است. سلبریتی به هر حال وجود دارد و ما باید بتوانیم از آن به درستی بهره ببریم.

سلبریتی یک فرد نیست بلکه یک نقطه اجتماعی است و دارای ساختار و نهادی است که باید بررسی شود. ارکانی وجود دارد که مقوم سلبریتی‌ها هستند که شناسایی آنها به مدیریت آن کمک می‌کند.

طاهری افزود: پژوهشگران دو حوزه را در مورد فرهنگ و سلبریتی شناسایی کردند که ما می‌توانیم با شناخت آنها به مدیریت اوضاع کمک کنیم. یکی از این حوزه‌ها شناخت فرهنگ سلبریتی به لحاظ تاریخی است. همچنین به لحاظ موضوعی و ارزش افزوده تولیدی این سلبریتی‌ها باید مورد بررسی قرار گیرد.

وی ادامه داد: سلبریتی مولد یک جریان می‌شود و در ادامه بازتولید کننده آن می‌شود، همزمان که از دل آن جریان بوجود آمده است به استمرار پیدا کردن آن نیز کمک می‌کند.

طاهری با اشاره به اینکه سلبریتی‌های دو قطبی هم داریم گفت: بررسی ورود فرهنگ سلبریتی به جامعه ایران و شناسایی هشت حوزه‌ای که سلبریتی بر پایه آن استوار می‌شود ما را در چگونگی مواجهه با آن یاری می‌کند.

وی در ادامه گفت: صنایع سرگرمی در ایران یکی از نهادهای مقوم شکل‌گیری فرهنگی است که باید توجه ویژه‌ای به آن شود تا به لحاظ فرهنگی درست حرکت کنیم.

طاهری در پایان گفت: روابط میان نهادهای گوناگون در صنایع سرگرمی اولین حوزه مهم در فرهنگ‌سازی است. نهادهای نمایندگی به معنای مدیر برنامه‌های سلبریتی‌ها هم از دیگر حوزه‌هایی است که نقش مهمی در سازوکار رفتاری سلبریتی‌ها دارد. به هر حال باید سیاستگذاری درست و نظام‌مند و جدی در آن داشته باشیم. همچنین روابط عمومی‌ها و زیرساختا‌های ارتباطی هم از دیگر حوزه‌های تاثیرگذار در مورد سلبریتی‌ها است که باید هر کدام به طور جداگانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد تا به برنامه‌ریزی درست برای آن منجر شود.

ادامه این نشست با پرسش و پاسخ شرکت‌کنندگان درباره مباحث مطرح شده پیگیری شد.

گفتنی است؛ نشست دوم از سلسله نشست‌های «سلسله نشست‌های واکاوی وقایع اخیر کشور» با موضوع «زنانگی و امر جنسی در اعتراضات ۱۴۰۱» نیز به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، چهارشنبه ۲۰ مهرماه در تماشاخانه ماه واقع در حوزه هنری برگزار می‌شود.