ترجمه کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی آغاز شد

کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی نوشتهٔ لو مانوویچ در اکتبر ۲۰۲۰ در ۳۷۸ صفحه به‌وسیلهٔ دانشگاه آم.آی.تی منتشر شده‌است؛ کتابی با اهمیت از یک نویسنده و پژوهشگر برجستهٔ مطالعات فرهنگی، رسانه‌های جدید و کلان‌داده‌های رسانه‌های اجتماعی. این کتاب که در فصل مشترک علوم داده‌ها و مطالعات رسانه‌ای نوشته‌شده، به ارائهٔ مفاهیم و روش‌هایی برای تحلیل رایانه‌ای داده‌های فرهنگی می‌پردازد.

ما چگونه می‌توانیم یک میلیارد تصویر را ببینیم؟ چه روش‌های تحلیلی را می‌توانیم ارائه کنیم تا در مقیاس حیرت‌انگیز فرهنگ دیجیتال بگنجد؟ چندین ترابایت عکس‌هایی که هر روز در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شوند، صدها میلیون آهنگی که به‌وسیلهٔ بیست میلیون نوازنده ایجاد و در اپلیکیشن ساوندکلاود بارگذاری می‌شود، یا محتوای چهارمیلیارد بُرد پینترست؟ در کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی، لو مانوویچ با تمرکز خاص بر رسانه‌های تصویری، مفاهیم و روش‌هایی برای تحلیل رایانه‌ایِ داده‌های فرهنگی ارائه می‌کند. مانوویچ- بنیان‌گذار حوزهٔ تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی- با انجام بیش از یک دهه تحقیق و پروژه در آزمایشگاهش، مقدمه‌ای ساده و غیرفنی برای مفاهیم کلیدی انتخابی دربارهٔ علم داده‌ها ارائه می‌دهد و دربارهٔ شیوه‌هایی که جامعهٔ ما داده‌ها و الگوریتم‌ها را به‌کار می‌گیرد، بحث می‌کند. این آزمایشگاه پروژه‌هایی برای موزهٔ هنر مدرن، کتابخانهٔ عمومی نیویورک، گوگل (۲۰۱۴)، دوسالانه هنر و معماری شانگهای (۲۰۱۴)، موزهٔ هنر چلسی نیویورک، زد.کِی.اِم آلمان، مرکز هنری واکر در مینیاپولیس ایالات‌متحده، پروژهٔ کیاسما در هلسینکی فنلاند، مرکز پمپیدوی فرانسه در پاریس، آی.سی.اِی در لندن، مرکز طراحی گرافیک در بِرِدای هلند و سایر مشتریان انجام داده‌است.

در کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی، مانوویچ نمونه‌هایی از تحلیل رایانه‌ایِ کلان‌داده‌های فرهنگی ارائه کرده و انتقال از «رسانه‌های جدید» به «رسانه‌های بیشتر» را مطرح می‌کند و چگونگی تبدیل فرآیندهای فرهنگی به داده‌های رایانه‌ای را توضیح می‌دهد. وی مفاهیمی را برای کاوش مجموعه داده‌های فرهنگی با استفاده از مصوّرسازی داده‌ها و نیز سایر روش‌های پیشرفتهٔ اخیر برای تحلیل تصاویر و مجموعه داده‌های ویدئویی معرفی می‌کند. او احتمالات و محدودیت‌های روش‌های رایانه‌ای را در نظر آورده و اینکه چگونه استفاده از آنها ایده‌های موجودِ ما دربارهٔ فرهنگ و نحوهٔ مطالعه آن را به چالش می‌کشد.

تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی کتابی دربارهٔ نظریهٔ رسانه‌هاست. مانوویچ می‌گوید قبل از اینکه ما بتوانیم دربارهٔ فرهنگ دیجیتال استدلال نظری ارائه دهیم، باید آنرا ببینیم و به‌دلیل مقیاس آن، برای دیدنش به رایانه نیاز داریم. مانوویچ برای مطالعهٔ رسانه‌های معاصر، ابزارهایی کاربردی در اختیار محققان قرار می‌دهد.

پژوهشگران مختلفی خواندن این کتاب را توصیه کرده‌اند. هارالد کلینک استادیار تاریخ هنر در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ و سردبیر مجله بین المللی تاریخ هنر دیجیتال عقیده دارد «کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی یک انتقال ذهنی الهام بخش برای مطالعهٔ فرهنگ ایجاد کرده و با یک توضیح غیرفنی آسان دربارهٔ نحوهٔ سروکارداشتن با داده‌های فرهنگی، طرح کلی پارادایم‌های جدید در تحلیل داده‌ها، مصوّرسازی رسانه‌ها و نهایتاً مطالعهٔ فرهنگ را ارائه می‌کند. مانوویچ راه‌هایی برای درک فرهنگ دیجیتال ارائه می‌کند».

مانوئل لیما بنیان‌گذار سایت پیچیدگی دیداری و نویسندهٔ کتاب حلقه‌ها معتقد است «تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی کتابی به‌موقع و آینده نگر است، زیرا این کتاب الگوریتم‌های رایانه‌ای را به‌عنوان روش‌هایی برای رمزگشاییِ پیچیدگی‌های فرهنگ معرفی می‌کند. لیما عقیده دارد فرهنگ، داده‌ای است که منتظر است با مصوّرسازی به الگوهای معنادار تبدیل شود».

ناتان یاو بنیان‌گذار داده‌های سیال دربارهٔ مؤلف کتاب می‌گوید «مانوویچ اکتشافِ مورد نیاز دربارهٔ چگونگی ارتباط دنیای دیجیتالِ درحالِ رشدِ ما با دنیای واقعی را فراهم کرده و نشان می‌دهد داده‌ها چیزهایی بیش از درک و بینش کمّی را منعکس می‌کنند».

آلبرت-لازلو باراباسی استاد علوم شبکه در دانشگاه نورث ایسترن و نویسندهٔ فرمول و پیوندیافته معتقد است «داده‌ها راه‌های ایجاد، مصرف، تحلیل و مصوّرسازی محتوا را دوباره شکل داده و درک ما از فرهنگ را نیز مجدداً شکل می‌دهند. مانوویچ، نظریه‌پرداز برجسته در فصل مشترک مطالعات داده‌ها، هنرها و رسانه‌ها، مروری جامع و هوشمندانه بر این چشم‌اندازِ به سرعت درحال تغییر ارائه می‌دهد و ظهور تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی را به‌عنوان سبک جدیدی از تحقیق به ثبت می‌رساند»

تحلیل داده‌ها شامل درک، آماده‌سازی و تحلیل داده‌هاست که به منظور استخراج اطلاعات سودمند برای تصمیم‌گیری انجام می‌شود. تحلیل داده‌ها امروزه در اغلب شاخه‌های علوم و صنعت از جمله اقتصاد، رشته‌های مهندسی، بازاریابی، پزشکی و غیره کاربرد دارد. تحلیل داده مهارت بسیار پرتقاضا و مهمی برای تمام دنیاست. تمام شرکت‌ها، سازمان ها و مؤسساتی که داده‌های خود را ذخیره می‌کنند، قطعاً نیاز به تحلیل آن خواهند داشت.

این کتاب علاوه بر اینکه دید وسیعی در حوزهٔ تحلیل داده‌های فرهنگی، ابزارها و مهارت‌های لازم در آن را ایجاد خواهد کرد، بلکه یک نقشه راه کاملاً شفاف برای مطالعه و یادگیری شخصی فراهم می‌آورد.

تحلیل داده‌ها شامل درک، آماده‌سازی و تحلیل داده‌هاست که به منظور استخراج اطلاعات سودمند برای تصمیم‌گیری انجام می‌شود. تحلیل داده‌ها امروزه در اغلب شاخه‌های علوم و صنعت از جمله اقتصاد، رشته‌های مهندسی، بازاریابی، پزشکی و غیره کاربرد دارد. تحلیل داده مهارت بسیار پرتقاضا و مهمی برای تمام دنیاست. تمام شرکت‌ها، سازمان ها و مؤسساتی که داده‌های خود را ذخیره می‌کنند، قطعاً نیاز به تحلیل آن خواهند داشت.

این کتاب علاوه بر اینکه دید وسیعی در حوزهٔ تحلیل داده‌های فرهنگی، ابزارها و مهارت‌های لازم در آن را ایجاد خواهد کرد، بلکه یک نقشه راه کاملاً شفاف برای مطالعه و یادگیری شخصی فراهم می‌آورد.

بنا بر آنچه گفته شد، ضرورت ترجمهٔ این کتاب بیش از پیش احساس می‌شود. همچنین این کتاب که از جدیدترین کتاب نوشته‌شده در زمینهٔ تحلیل داده‌ها است و از انتشار الکترونیک آن حدود یکماه می‌گذرد، جدیدترین اطلاعات در این زمینه را ارائه می‌دهد. مطالب فوق تماماً ضرورت ترجمهٔ چنین کتابی را یادآور می‌شوند.

دربارهٔ نویسنده

مانوویچ در مسکو به دنیا آمد و در حوزهٔ هنرهای زیبا، معماری و برنامه‌نویسی رایانه تحصیل کرد. وی مدرک مدرک دکتری خود را در  رشته مطالعات دیداری و فرهنگی از دانشگاه روچستر در سال ۱۹۹۳ دریافت کرد.

مانوویچ در سال ۲۰۰۷ مانوویچ آزمایشگاه ابتکاریِ مطالعات نرم افزاری را تأسیس کرد که در سال ۲۰۱۶ به آزمایشگاه تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی تغییر نام داد. آزمایشگاه وی پیشگام تحلیل رایانه‌ای و مصوّرسازی مجموعه کلان‌داده‌های فرهنگ دیداری در علوم انسانی بود. همکاران آزمایشگاه وی شامل موزه هنر مدرن در نیویورک، مؤسسهٔ تحقیقاتی گتی، موزهٔ فیلم اتریش، مؤسسهٔ صدا و تصویر هلند و سایر موسساتی که علاقه‌مند به استفاده از روش‌ها و نرم‌افزارهای مربوطه در مجموعه رسانه‌های خود هستند. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، مانوویچ تعدادی پروژه را هدایت کرد که شامل تحلیل ۱۶ میلیون تصویر اینستاگرامیِ به اشتراک گذاشته‌شده در سراسر جهان بود. او از بنیاد گوگنهایم، بنیاد اندرو ملون، بنیاد ملی علوم، بنیاد ملی برای هنر، توییتر و بسیاری از دفاتر نمایندگی گرنت و کمک هزینه دریافت کرد.

اکنون لو مانوویچ استاد برنامهٔ دکتری علوم رایانه، عضو برنامهٔ کارشناسی ارشد علوم داده، استاد برنامهٔ کارشناسی ارشد تحلیل و مصوّرسازی داده‌ها و استاد برنامهٔ کارشناسی ارشد علوم انسانی دیجیتال در مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه سیتی نیویورک است. وی همچنین مدیر آزمایشگاه تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی است.

او نویسندهٔ کتاب زبان رسانه‌های جدید (منتشر شده به وسیلهٔ ام.آی.تی) است که از آن به‌عنوان «پیشنهادشده‌ترین کتاب در تاریخ رسانه‌ها از زمان مارشال مک لوهان» یاد شده و برای کتاب‌های دیگرش نیز مورد ستایش قرار گرفته‌است. زبان رسانه‌های جدید به ۱۴ زبان ترجمه شده است و در صدها برنامهٔ درسی در سراسر جهان به‌عنوان یک کتاب درسی استفاده می‌شود. به‌گفتهٔ خوانندگان این کتاب «اولین نظریه‌پردازی دقیق و دامنه دار» را پیرامون موضوع مورد نظر ارائه می‌دهد.

علایق پژوهشی فعلی وی شامل تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی (تحلیل فرهنگ جهانی معاصر با استفاده از روش‌های علم داده‌ها)، هوش مصنوعی و فرهنگ، علوم اجتماعی رایانه‌ای، علوم انسانی دیجیتال، فرهنگ دیجیتال، فرهنگ دیداری، نظریهٔ رسانه‌هاست. شاخص وی در گوگل اسکالر ۴۸ است و حدود سی هزار نقل قولاز وی داده شده‌است. بنابر اعلام سایت کمپلکس (۲۰۱۳) وی جزو ۲۵ نفری است که آینده را طرح‌ریزی می‌کنند و یکی از ۵۰ فرد جالبِ آینده‌ساز است (۲۰۱۴). اِلِن لوپتون، متصدی طراحی معاصر در موزهٔ ملی طراحی کوپر-هویت شهر نیویورک می‌گوید «لو مانوویچ تنها نظریه‌پرداز رسانه‌هاست که نه تنها در مورد رایانه ها بلکه دربارهٔ نحوهٔ کار آنها نیز صحبت می‌کند».

دکتر لو مانویچ یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان فرهنگ دیجیتال در سراسر جهان و از پیشگامان کاربرد علم داده‌ها برای تحلیل فرهنگ معاصر است. وی نویسنده و ویراستار ۱۵ کتاب از جمله تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی، زیبایی‌شناسی هوش مصنوعی، نظریه‌های فرهنگ نرم‌افزار، اینستاگرام و تصویر معاصر، نرم‌افزار فرمان می‌بَرَد (۲۰۱۳)، جعبهٔ سیاه- مکعب سفید، زبان رسانه‌های جدید، سینمای نرم و فرارسانه است. همچنین بافتار: مقاله‌های روسی در مورد فرهنگ تجسمی (انتشارات دانشگاه شیکاگو) و ۱۴۰ مقالهٔ دیگر نوشته که در ۳۵ کشور منتشر و بیش از ۵۰۰ بار تجدید چاپ شده‌اند. وی همچنین یکی از ویراستاران مجموعه کتاب‌های مطالعات نرم‌افزار (انتشارات ام.آی.تی) و سری کتاب‌های روش‌های کمی در علوم انسانی و علوم اجتماعی (انتشارات اسپرینگر) است.

مانوویچ سهم اساسی در ایجاد سه زمینهٔ تحقیقاتی جدید داشته‌است: مطالعات رسانه‌های جدید (۱۹۹۱)، مطالعات نرم‌افزار (۲۰۰۱)، و تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی (۲۰۰۷). او اولین کسی بود که موضوعات کلیدی جدیدی دربارهٔ فرهنگ دیجیتال نوشت و تحقیق کرد، حتی ۵ تا ۱۰سال قبل از اینکه این مفاهیم کاملاً پدیدار شوند. به‌عنوان مثال تحقیقات وی دربارهٔ رابط، پایگاه داده به‌عنوان یک فرم فرهنگی، تحلیل انتقادی نرم‌افزار و الگوریتم‌ها، استفاده از داده‌های کلان برای مطالعهٔ فرهنگ‌ها، مصوّرسازی در علوم انسانی، تاریخ هنر دیجیتال و تحلیل فرهنگ دیداری دیجیتال نظیر اینستاگرام بود.

مانوویچ طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۲ استاد گروه هنرهای تجسمی در دانشگاه کالیفرنیا سان دیگو بود و در آنجا کلاس‌های هنر دیجیتال، نظریهٔ رسانه‌های جدید و علوم انسانی دیجیتال را تدریس می‌کرد. علاوه بر این، وی استاد مدعو در انستیتوی هنرهای کالیفرنیا، مؤسسهٔ معماری جنوب کالیفرنیا، دانشگاه کالیفرنیا لس‌آنجلس، دانشگاه آمستردام، دانشگاه استکهلم، دانشگاه هنر و طراحی هلسینکی، مرکز هنری هنگ کنگ، دانشگاه سیژن، دانشکدهٔ هنر گوتنبرگ، کالج گلداسمیت دانشگاه لندن، دانشگاه دی مونتفورت در لستر، دانشگاه نیو ساوث ولز در سیدنی و دانشگاه تیومن بود. از سال ۲۰۰۹، او عضو هیئت علمی دانشکدهٔ تحصیلات تکمیلی اروپا است. وی در سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ عضو اصلی هیئت علمی در مؤسسهٔ رسانه‌ها، معماری و طراحی استرلکای مسکو بود.

در سراسر جهان مانوویچ را برای سخنرانی دربارهٔ موضوعات فرهنگ دیجیتال دعوت می‌کنند. از سال ۱۹۹۹ بیش از ۶۵۰ سخنرانی، سمینار و مسترکلاس در آمریکای شمالی و جنوبی، آسیا و اروپا ارائه کرده‌است. پروژه‌های هنری دیجیتال وی در بیش از صد نمایشگاه گروهی و شخصی در سراسر جهان به نمایش درآمده است. وی برندهٔ جایزهٔ طلایی در گروه بهترین پروژهٔ مصوّرسازی در رقابت جهانی سال ۲۰۱۴ شد. در سال ۲۰۱۵ جایزهٔ نقره‌ای را در همین گروه دریافت کرد.

لازم به ذکر است که کتاب تحلیل کلان‌داده‌های فرهنگی قرار است با ترجمه دکتر حسین حسنی؛ استادیار گروه مطالعات فضای مجازی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و همچنین دکتر زهرا اسدی؛ دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران انجام شود.