در نشست مساله شهر مطرح شد؛ تاوان قصور در معماری را مردم و شهرها می‌دهند

به گزارش روابط‌عمومی حوزه هنری؛ تازه‌ترین نشست مساله شهر «گفتگوی انتقادی مدیریت شهری و علوم انسانی در باب شهر» با عنوان «تقصیر معماری در تعطیلی ایران» با حضور دکتر زهراسادات حسینی، معمار و عضو سازمان نظام مهندسی استان قم و دبیر کمیسیون انرژی مصالح و محیط‌زیست شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان و سیدرضا شهرستانی، معمار و عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران و سیدفاضل سجادی، پژوهشگر حوزۀ شهر و معماری به‌عنوان دبیر نشست برگزار شد.

معماری مقصر است

در ابتدای این نشست سیدفاضل سجادی گفت: واقعیت این است که معماری مقصر است از این جهت که نمی‌تواند خود را با اقلیم هماهنگ کند. در دو هفته اخیر گزارش‌های متعددی در سایت‌های معتبر جهان داشتیم در خصوص معماری ایرانی و اینکه چگونه به جنگ با گرما در زمانه خود می‌رفت، صحبت می‌کرد. با اینکه در تکنولوژی، در ساخت و نظامات صنفی و همچنین در قوانین و مقررات ملی رشد کرده‌ایم، اما گویی غلبه استفاده مصرفانه از انرژی و نادیده‌گرفتن تاثیر و نقش اقلیم در معماری که بسیار مهم بود موجب شد که معماری به یکی از عوامل اصلی پدیده گلخانه‌ای در شهرها و افزایش یک درجه‌ای دما تبدیل شود که در طولانی مدت به بحرانی منجر         می‌شود که ناچار به تعطیلی کشور می‌شویم.

وی عنوان کرد: در این جلسه به این موضوع می‌پردازیم که سازمان نظام مهندسی از یک‌ سو و کمیسیون‌های معماری و شهرسازی شوراها از سوی دیگر چه تمهیداتی برای این ماجرا اندیشیده‌اند. اقلیم و آب به نظر از مهم‌ترین موضوع‌ها و مسائل مهم معماری ایران هستند. ولی ما به این موضوع اهمیت چندانی ندادیم و نتیجه آن را امروزه مشاهده می‌کنیم.

این پژوهشگر معماری با طرح این سوال ادامه داد: دکتر زهراسادات حسینی دغدغه و جهان فکری شما به‌عنوان یک معمار در سیاست‌های نظام مهندسی کشور و کمیسیون انرژی، «اقلیم و معماری» کجا قرار دارد؟ و چه برنامه‌ای در این زمینه دارید؟

نقش انسان‌ها در تغییر اقلیم

دکتر حسینی در پاسخ به این سوال گفت: واژه‌ای که برای موضوع نشست انتخاب کردید واژه تند و تیزیست و شاید یک مقدار خودزنی برای ما که معمار هستیم، باشد. اینکه نقش معمار و یا معماری در این ماجرا چیست و ما کجای این داستان قرار داریم، مهم است. اما اگر بخواهیم نگاه بی‌طرفانه داشته باشیم می‌توان گفت واقعیت همین است. درواقع ما انسان‌ها هستیم که شهرها را می‌سازیم و شهرها را به جایی برای زیست‌گاه خود تبدیل می‌کنیم، فارغ از اینکه چه اتفاقی را برای نسل‌های بعدی می‌افتد.

وی عنوان کرد: در گذشته تکنولوژی‌هایی امروزی وجود نداشت. تکنولوژی‌هایی همچون سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی. اما افرادی بودند که ساختمان‌هایی می‌ساختند که در برابر گرما و سرما مقاوم بود. وقتی ما معماری‌ای که در گذشته وجود داشت را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که آن نوع معماری همچنان پایدار و قابل استفاده است. البته باید به این موضوع توجه کنیم که در سال‌های اخیر با پدیده تغییر اقلیم نیز مواجه هستیم.

وی اظهار داشت: درعصر جدید با وجود تکنولوژی‌هایی که روز به روز پیشرفت می‌کند انتظار داریم که از این تکنولوژی‌ها استفاده بهینه‌ای در جهت بهبود زندگی مردم کنیم، اما باید گفت ما انسان‌ها با طبیعت مبازره می‌کنیم، اقلیم را تغییر می‌دهیم و نمی‌توانیم آن شرایط بهینه و مطلوب را برای ساختار زندگی انسان تامین کنیم.

رفتن مسیر اشتباه

حسینی یادآور شد: چه اتفاقی افتاد که شرایط اینگونه شد؟ باید دید مهندسین ساختمان رسالت خود را چگونه و به چه شکل انجام می‌دهند؟ آیا این رسالت را درست انجام داده و می‌دهند؟ معماران سال‌هاست که معماری را به شکل بین‌المللی انجام می‌دهند. این کاملا اشتباه است. ما همان ساختمان را می‌سازیم که در یک کشور و یا یک شهر دیگر وجود دارد اما با اقلیم کاملا متفاوت. و برای رفع نقایص به وجود آمده از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی استفاده می‌کنیم که شرایط را به وضع مطلوب برسانیم.

نقش پوسته ساختمان در صنعت ساختمان

این عضو سازمان نظام مهندسی افزود: سیاست‌گذاری که در سازمان نظام مهندسی کشور و استان‌ها صورت می‌گیرد و فعالیت‌هایی که در این سال‌ها انجام شده، از جمله مباحث مقررات ملی ساختمان بود. یکی از این مباحث، مبحث ۱۹ مقررات ملی است که در سال ۱۳۷۰ اولین ویرایش آن بحث «پوسته ساختمان» بود که در عرصه صنعت ساختمان وارد شد. باتوجه به موضوع که هر قانون جدیدی که وضع می‌شود باید یک آمادگی پیدا شود تا افراد بتوانند خود را با قانون جدید وفق دهند، این آمادگی به وجود نیامد و طولانی شد و در سال ۱۳۷۸ یک راهنمایی برای آن ایجاد شد.

حسینی افزود: در سال ۱۳۸۱ ویرایش دوم آمد که بحث تاسیسات مکانیکی و الکتریکی به آن اضافه شد و در سال ۱۳۹۹ ما با ویرایش اخیر مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان مواجه هستیم که فصول بیشتری به آن اضافه شده است و شهرهای ایران را گونه‌بندی کردند.

گونه‌بندی شهرها و نقش آن در ساخت و ساز

وی یادآور شد: در این گونه‌بندی نیاز انرژی شهرها و نوع نیاز آن را مشخص کردند که گرمایشی است و یا سرمایشی و بر مبنای آن دستورالعمل‌ها و ساختار دادند که شما می‌توانید ساختمان‌هایتان را اصلاح پوسته کنید. با یک مثال این موضوع را روشن‌تر می‌کنم. ما از طریق پوست خود گرما و یا سرما را حس می‌کنیم. ساختمان هم به همین شکل است، پوسته ساختمان است که می‌تواند گرما و یا سرما را دریافت کند و آن را به درون ساختمان هدایت کند. بنابراین اولین بحث ما، بحث «اصلاح پوسته ساختمان» است و چون اقلیم شهرها با هم متفاوت هستند به همین دلیل برای همه اقلیم‌های مختلف ایران و همچنین شهرها، جزییات این اصلاح پوسته مطرح شده است. پوسته ساختمان تلاشش بر این است که در زمستان گرما را در داخل ساختمان و در تابستان سرما را در داخل ساختمان حفظ کند.

راهکارها و فازبندی‌ها درساخت و ساز

حسینی عنوان کرد: راهکارها و فازبندی‌هایی در این سال‌ها پیشنهاد شده است که فازهای اجرایی مختلفی دارد. یک بخش آن کاهش مصرف انرژی است و بخش دیگر آن تولید انرژی. در سال‌های اخیر ایران توانسته در تولید انرژی موفق ظاهر شود. در بحث کاهش انرژی یک بخش آن قطعا با ارگانهایی است که نهضت‌شان کار ساختمانی می‌باشد و بخش دیگر آن اطلاع‌رسانی است تا ذائقه استفاده مصارف انرژی و یا نوع ساختمان‌سازی را تغییر دهد. رسالتی که سازمان نظام مهندسی به عهده گرفته، اصلاح این ماجرا است.

حسینی بیان کرد: بحث کاهش مصرف انرژی در استان‌ها در موضوع طراحی ساختمان‌ها وجود دارد. ساختمان‌های جدیدی که ساخته می‌شود، مخصوصا برای شهرهایی که وضعیت اقلیمی نامناسب‌تری دارند بیشتر مورد توجه هستند. شرایط اصلاح پوسته یا بحث کاهش مصرف انرژی جزء الزامات است و قرار است بعد از پایان کار ساختمان‌ها ما برچسب‌هایی بر مبنای مصرف انرژی به آن‌ها بدهیم. به این ترتیب ساختمانی که بر مبنای مصرف انرژی طراحی شده مشخص می‌شود.

رفتن به سمت معماری بومی متناسب با شرایط روز

وی افزود: در بخش ساختمان‌های موجود که بحث ممیزی است و در فاز بعدی بدان می‌پردازیم، در مرحله اجرای تفاهم نامه است. از بحث تفاهم‌نامه ممیزی، بحث تاسیسات ساختمانی شروع شده تا به کل ساختمان برسیم. این ساختمان‌ها ممیزی می‌شوند تا مصرف انرژی آن‌ها مشخص شود و راهکارهایی جهت استفاده بهینه به مشتریان ارائه کنیم. تلاش می‌کنیم معماری را از وضعیت موجود نجات دهیم و به سمت معماری بومی البته متناسب با شرایط روز هدایت کنیم.

معماری مقصر است

در بخش دیگر این نشست سیدرضا شهرستانی با اشاره به این موضوع که ما در معماری مقصر هستیم و تاوان این قصور را مردم، شهرها و نسل‌های آینده می‌پردازد، گفت: شورا یک نهاد مردم پایه است و بنای آن این است که انعکاس مردم در حمکرانی و مدیریت شهری باشد. اینکه در حال حاضر هست یا نه، کاملا نسبی است. در بعضی از شهرها مانند تهران، شورا یک نهاد سیاسی است که از مردم بسیار دور است و در بعضی از شهرها بسیار کارا و قابل اتکا است.

وی افزود: وضعیت شهر تهران آن‌چنان که باید باشد، نیست. در گذشته تکنولوژی‌ها وجود نداشت اما نه‌تنها این مساله را به نوعی حل می‌کردند بلکه با این مساله به زندگی‌شان معنای بهتری می‌دادند. گذشتگان با بوم خود همزیستی می‌کردند.

ما مواجهه با بوم را از دست داده‌ایم

شهرستانی اظهار داشت: ما امروز در مقدمه مساله نیز موفق نبوده‌ایم. وقتی ما از اصلاح پوسته صحبت می‌کنیم، واقعیت این است که ما «مغز» را از دست داده‌ایم. «مغز» عبارت است از مواجهه با بوم. اینکه ما با بوم خود چگونه مواجه شده‌ایم. ما این موضوع را از دست داده‌ایم. این بدان معنا نیست که مقررات ملی ساختمان، مبحث ۱۹ و نظام مهندسی و همچنین راهی که می‌رویم، اشتباه است، این به آن معناست که بن‌مایه‌های این راه رفته اشتباه است. ما همانند نظام پزشکی، یک نظام مهندسی داریم و این محل سوال جدی ما است.

این معمار و پژوهشگر شهری یادآور شد: یک جمله در اقتصاد وجود دارد که می‌گوید اقتصاد خیلی مهم‌تر از آنی است که بخواهیم به دست اقتصاددان‌ها بسپاریم. معماری خیلی تاثیرگذارتر و خیلی دامنه وسیع‌تری دارد که معماران بخواهند تصمیم‌گیران اصلی و نهایی آن باشند. معماران می‌توانند یکی از تصمیم‌گیران آن باشند. صحبت من بدان معنا نیست که بخواهم مهندسی را زیر سوال ببرم.

شهرستانی ادامه داد: همان‌طور که بدان اشاره شد کسانی بودند که در گذشته معماری می‌کردند. سوال اصلی این است که واقعا این افراد چه کسانی بودند که ما امروز جای آن‌ها چهار دسته مهندس و یک تشکیلات داریم و همچنین مقررات ملی برای آن وضع کرده‌ایم، از طرفی شهرداری‌ها با همه استانداردبازی‌ها، قوانین خود را دارند. با همه این تلاش‌ها، ما همچنان در الفبای قضیه گیر کرده‌ایم.

وی اذعان داشت: آن داستانی که فکر می‌کنم برای همیشه باید حل شود و به آن بپردازیم این است که باید بپذیریم ما جایگاه واقعی خود را نشناخته‌ایم. مقررات ملی اصطلاح قشنگی است اما آیا واقعا ملی است؟ خیر. بلکه مقررات مهندسی است. ملی به این معنا که همه میثاق آن ملی است و نظام‌های ملی به آن پایبند باشند.

معماری پایدار و سبز

وی افزود: به عقیده من گمشده معماری ما اینجاست که امروز می‌گوییم معماری پایدار و سبز چیز بدی نیست، در حالی که ما معماری پایدار و سبز داشته‌ایم و تلاش‌هایی که تا الان انجام شده قطعا درست است. از نمونه‌های موفقی که می‌توان نام برد که با بوم و اقلیم همزیستی کامل دارد بافت تاریخی یزد است.

این معمار و پژوهشگر شهری تصریح کرد: موفقیت بافت تاریخی یزد در این است که نظام مهندسی را ذی‌مدخل در امضاءکردن سازه‌های خشت و گل نمی‌داند. کاش مهندسان نظام مهندسی ما دانش بومی خشت و گل را داشته باشند، دانش بومی قنات را داشته باشند، دانش بومی زمین‌های مختلف و چگونگی آمایش سرزمینی را داشته باشند. قطعا یکی از راه‌هایش این است و قطعا مخالفت‌های جدی نیز وجود دارد.

مردم و نقش اصلی آن‌ها در ساخت و ساز

وی عنوان کرد: اینکه از تکنولوژی‌ها و از نظام مهندسی و مقررات ملی باید استفاده کنیم، قطعا استفاده خواهیم کرد اما اصل قضیه به عقیده من برگشتن به آن نظام درونی بومی ملی ما است که جوابگو است و حتما باید شوراها پشت این حرکت ملی قرار بگیرند. به عقیده من سازندگان اصلی «مردم» هستند و باید مردم را آگاه کرد و به آن‌ها باید آموزش داد. نقش اصلی را مجاب شدن مردم و بازگشت مردم به این عرصه می‌دانم.

دوگانه عمل کردن در برابر مردم

سجادی در ادامه این نشست اظهار کرد: نکته مشترکی که در این جلسه بدان پرداخته شد «مساله مردم» است. از دو جنبه به مساله مردم پرداخته شد. اول اینکه ذائقه و سبک زندگی مردم و همچنین الگوی مصرف‌شان مقصر است و از طرفی با حرفه‌ای کردن آموزش‌ها و حرفه‌ای کردن فرآیند ساخت، مردم را از ماجرا بیرون گذاشته‌ایم. می‌توان گفت دوگانه عمل کرده‌ایم. همزمان که مردم، دانش و توان فهم ساخت را از دست می‌دهند ما هم آن‌ها را ناتوان‌تر می‌کنیم.

این پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی اظهار داشت: «مساله همسازی با اقلیم» است. اقلیم مساله حیاتی ما است. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت همه هست و نیست ما به اقلیم برمی‌گردد.

چطور انرژی کمتری مصرف کنیم، ما هرچه انرژی مصرف کنیم تبدیل به لحاف گلخانه‌ای ما می‌شود. فهم ما از اقلیم غلط شده است.، علاوه بر دانش بومی، حس بومی را نیز از دست داده‌ایم.

معماری و هماهنگی بخش‌های آن در ساخت و ساز بهتر

سجادی در جمع‌بندی اظهارات مهمانان گفت: من برمی‌گردم به عنوان جلسه، سازمان نظام مهندسی مقصر نیست، بلکه تقصیر معماری است. معماری درواقع همان چیزی است که از آموزش شروع می‌شود، قوانین معماری را در بر می‌گیرد. بخشی از معماری را سازمان «نظام مهندسی» دربر می‌گیرد، بخشی دیگر آن «حاکمیت شهری» و همچنین بخش دیگر آن را «مردم» در بر می‌گیرند. باید این موضوع به رسمیت شناخته شود که معماری در نقطه بحرانی کردن مساله گرما و انرژی در کشور حضور دارد و باید هر کس نقش خود را به درستی ایفا کند.

وی خطاب به دکتر حسینی افزود: در این فضایی که شما حضور دارید و مساله «آموزش و فرهنگ» برای شما مهم است و در این زمینه فعالیت‌های بسیاری کرده و می‌کنید، اگر جایی ما می‌ توانیم کمک کنیم به اندازه اختیارات و توان خودمان کمک خواهیم کرد. به دیگر سخن حوزه هنری، پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و رسانه حاضریم برای بهتر شدن این وضعیت کمک کنیم.

انتهای پیام/