از دو کتاب «سبک زندگی کارمندی» و «مسئله سبک زندگی» رونمایی شد

پورکیانی: عقلانیت سازمانی که باید تئوریزه‌اش کنیم مبتنی بر فرآیند باشد و نه خروجی

در ابتدای این نشست دکتر محمدپور کیانی با بیان اینکه این کتاب نمونه ای از کارهایی است که می شود با آن امتداد مطالعات تمدنی را نشان داد، گفت: اینکه یک سازمان را بتوان در یک نظم تمدنی نشان داد و این نظم را مناسب یک نوع از زندگی نشان بدهیم، محوری است که نویسنده کتاب به سمت آن رفته است. لب ایده کتاب نیز این است که این عقلانیت سازمانی-فرقی نمی کند در چه نوع سازمانی-مبتنی بر دادن خروجی و محصول است و همه سازوکارهایی که در سازمان چیده می شود برای آن نقطه است در حالی که عقلانیتی که ما باید آن را تئوریزه کنیم، عقلانیتی است که خود فرآیند را مورد بحث قرار می دهد و از دل همین فرآیند تضمینی نیز برای خروجی می شود گرفت.

پورکیانی در عین پیشرو بودن سبک روایت تاریخی کتاب، آن را سرد و خنثی دانست و گفت: انگار یک تاریخی به تدریج جلو می رود و همه نیز سرجایشان قرار گرفته اند و این روایت کمترین سهم را به نیروهایی می دهد که بیرون از این میدان هستند. من این حس را هنگام مطالعه کتاب آقای مناشری به ترجمه آقای بادامچی نیز داشتم که گویی خیلی راحت مدارس در ایران مدرن شدند، تغییر سبک زندگی رخ داد و انگار نه انگار که این در یک منازعه بسیار خونین سیاسی شکل گرفته است.

امروزه ایده تمدن سازی با ایده هایی که به استقلال سیاسی توجه دارند، فاصله گرفته است

مدیر مرکز نظام سازی اسلامی ادامه داد: من این نقد را داشتم چرا که مخصوصاً فضای ایده تمدن سازی عملاً با ایده هایی که به استقلال سیاسی توجه دارند، فاصله گرفته است. برای نمونه ما سیدحسین نصر را داریم که فارغ از مناسبات سیاسی دارد تلاش می کند که دوگانه های تمدنی را نشان بدهد و امام را نیز داریم. به نظرم روایت های تاریخی ما نباید صرفاً سیدحسین نصر را تحویل بدهند و در مورد امام ما نتوانیم حرف بزنیم، گویی که می توان حکومت دینی نداشت ولی تمدن ساخت. به عبارتی اگر تمدن سازی را صرفاً یک مسئله در مورد پدیده ها بدانیم، قدرت سیاسی در سطح سیاسی چه لزومی برای تمدن سازی دارد؟ کما اینکه در مورد حضرت امام نیز این گفته می شود که امام به دنبال حکومت اسلامی و نه تمدن اسلامی بودند و از مواجه شان با استکبار و استبداد و استعمار معلوم می شود که مسئله حکومت و و سیاست است تا اینکه نظام های اجتماعی باشد؛ در حالی که از لحاظ تاریخی این ها کاملاً به همدیگر پیوند می خورند. به یک تعبیر تاریخ ما، تاریخ مقابله های سیاسی است و این ها کاملاً با ایده تمدن سازی گره می خورند و از این نوع از متن ها کمتر ما به این نقطه می رسیم و بیشتر در همان تاریخی که غالباً دیرینه شناسی است می مانیم و کمتر به قدرت سیاسی توجه می کنیم.

سجاد صفار هرندی: کتاب مسئله مند است و دغدغه نویسنده افزودن به عقل عملی تصمیم گیری و حکمرانی است

دکتر سجاد صفار هرندی نیز نوع روایت کتاب را از امتیازات آن برشمرد و گفت:  مهم ترین امتیازی که کتاب سبک زندگی کارمندی دارد که آن را از چیزی که من اسمش را علوم انسانی مدرسی می گذارم متمایز می کند و آن مسئله مندی پژوهش است. مضاف بر اینکه آنچه این پژوهش را از ادبیات مدرسی متمایز می کند این است که مدام در نسبت با تجربه زیسته و ارجاع به دغدغه های شخصی و در برخی نقاط با روایت اول شخص از احوالات و تجربیات نویسنده همراه می شود. این ویژگی به طور مشخص در دو فصل اول و پایانی مشخص است که درگیر با مسئله است. مسئله نویسنده نیز مسئله «سازمان» است یعنی درست است که عنوان کتاب سبک زندگی کارمندی است اما نویسنده به درستی اشاره کرده است که این سبک زندگی یک بستر ساختاری دارد که به نوعی مسیر را برای این سبک زندگی هموار می کند. همین نگاه ایشان را به تاریخ تحولات سازمان و مشخصاً سازمان کار در غرب و در دوره مدرن برده و البته ارجاعاتی نیز به سازمان کار سنتی خودمان در ایران داشته است. در نقاطی نیز اشارات و تنبیهاتی نسبت به تجارب دوره پساانقلابی و از سنخ دیگری از سازمان داشته است. مسئله کتاب با مسئله امروز ایران و انقلاب اسلامی پیوند دارد و برای یک چیزی به این عقل عملی تصمیم گیری و حکمرانی بیافزاید دغدغه مند است.

نویسنده تا حدی نیرو و فشار تاریخی تجدد را دست کم گرفته است

مدیر گروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در ادامه به بیان انتقاداتش از اثر نیز پرداخت و گفت: به نظرم چیزی که کتاب از آن رنج می برد این است که در مورد زمینه های بوجودآمدن این وضع پرابلماتیک و مسئله مند موجود تا حدی سهل گیرانه قضاوت و طرح مسئله می کند. به عبارتی تا حدی مسئله تجدد و مدرن شدن و الزام به آن و فشار و نیروی ناظر به آن را دست کم می گیرد و کمتر از حد واقعی اش به آن وزن می دهد. انگار که با شروع تحمیل مدرن شدن با فرآیند اداره و سازمان و امثالهم، گویی مسئله یک جور بی وفایی و عدم قدرشناسی نسبت به سنتی بوده است که هزاران سال دوام آورده و کار کرده بود. البته که این شیفتگی کودکانه نسبت به مدرنیته و تجدد غیرقابل انکار است ولی به نظرم نباید اصل مسئله را اینگونه دید چرا که فشار تجدد، فشار واقعی بود. به عبارتی نیروی جدیدی وارد تاریخ شده که این نیروی جدید از حد و حدود خودش نیز فراتر رفته است به گونه ای که اجازه نمی دهد وضع سابق ما تداوم پیدا کند و برای اینکه آن استقال سیاسی را بتوانیم به دست بیاوریم و بازیچه و مقهور و منکوب این مناسبات قدرت نشویم چاره ای علی الظاهر جز اینکه در آن ها سهیم بشویم، نداشتیم. به همین جهت به نظرم ما یک قدری مسئله کسانی که آغازگر نوسازی و مدرنیزاسیون همچون قائم مقام ها، عباس میرزاها و امیرکبیرها را کمی همدلانه تر ببینیم.

صفار هرندی در پایان با بیان اینکه این مسئله در مورد انقلاب اسلامی نیز صادق است، اظهار داشت: به نظرم باید نسبت به این تلقی و تصور که در جوشش های نهادی اول انقلاب همچون جهاد و سپاه و امثالهم یک کلیت و تمامیت انکارناپذیری بود که هیچ مشکل و بحرانی نداشتند و بعد هم با بی وفایی یا حتی توطئه به حاشیه رفتند را کنار بگذاریم.  باید کمی عمیق تر بیاندیشیم که چرا آن سازوکارها ادامه پیدا نکرد؛ به همین دلیل من اعتقاد دارم ما به کمی کار تاریخی جدی تری در این حوزه داریم و می توان به این گزاره که نهادهای اول انقلاب صاحب نظمی غیرمکانیکی و به خصوص روان بودند، تردید روا داشت.  همچنانکه نویسنده در فصل آخر به این سمت و سو رفته است باید به فکر تمهیدات نهادی و ساختاری باشیم که با تصرف همین چیزی که تحت عنوان سازمان، بروکراسی و امثالهم داریم بتواند ما را یک گام پیش ببرد و از این بحران کارآیی و نسبتی که نویسنده به درستی آن را نشان می دهد، بکاهد. طبیعتاً راهکار این قضیه نیز تاحدودی همان راهکار سابجکتیو و مسئله نیت و انگیزه است که در فصل اخر به آن اشاره می شود. البته می توان تمهیدات ساختاری برای آن تبیین کرد و تدارک کرد که امکان بیشتری به ظهور و بروز این نیت بدهد.

لطیفی: کتاب می تواند با مخاطب عام و کارمند ارتباط همدلانه ای برقرار کند

دکتر میثم لطیفی با بکر دانستن عرصه نظری بومی موضوع کتاب، عنوان داشت: اگر بخواهم مثال بزنم اولین کتاب از این دست، کتاب نقش دل در مدیریت به قلم مرحوم مجتبی کاشانی است. اخیراً نیز کتابی آقای سیدعلی اصغر علوی تحت عنوان «آنچه در دانشکده مدیریت نیاموختم» منتشر کرده است که این کتاب نیز سعی کرده است با مخاطب عام ارتباط برقرار کند. من احساس می کنم کتاب آقای رئوف موسوی نیز می تواند با مخاطب عام و کارمند ارتباط همدلانه ای برقرار کند.

در فضای آکادمیک دنیا کسی از نگاه بروکراتیک سنتی دفاع نمی کند

رئیس دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه امروزه کسی حداقل در فضای آکادمیک از نگاه بروکراتیک سنتی دفاع نمی کند، گفت: در مورد کتاب ضمن قدردانی از نویسنده، احساس می کنم حداقل در دانش مدیریت الآن اگر جهت گیری اسلحه مان به تمدن غرب است داریم به جبهه ای تیراندازی می کنیم که دیگر در آن جبهه آدمی حضور ندارد. الآن آن سنگرها خالی شده است و مسئله بروکراسی و مسئله اخلاق در بروکراسی و مثلاً نظام سلسله مراتبی در دنیا حداقل در آثار آکادمیکی به عنوان بخشی از تاریخ و نه به عنوان بخشی از کنش قابل تعلیم به دانش مدیریت بحث می شود. آن ها جبهه شان را عوض کرده اند و الآن مفهوم سازمان های غیردموکراتیک، و بدون مدیر مفهوم خیلی روزمره ای شده است. سازمان هایی که در آن فرهنگ و نگاه فرهنگی سکه رایج شده و دیگر کسی از آن نگاه بروکراتیک سنتی دفاع نمی کند.

وی با اشاره به ضرورت این کتاب و بحث در این مورد تصریح کرد:  به نظرم این کتاب در کشور ما لازم است چرا که ما هنوز در همین فضا هستیم و در نظام جبران خدمات مان، مثلاً مدرک حرف اول را می زند. سابقه ای که شاید خیلی نیز نسبتی با تجربه نداشته باشد هنوز حرف اول را در تنظیمات جبران خدمات در نظام اداری ما می زند. ضمن اینکه مدیر خودش را فعال ما یشا و عقل مطلق می داند و زیردستان را به عنوان نیروهای سرکشی که بالقوه قابل تربیت هستند، می بیند.

نظام اداره و کار ما بر اساس مدل هایی است که اول انقلاب ترجمه کردیم

لطیفی با بیان اینکه فضای مدیریتی ما هنوز در بستر سنتی قرار دارد، به دلائل این اتفاق اشاره کرد و گفت: بخشی از این اتفاق به حال و روز دانشگاه ما برمی گردد. متولیان دانش متاسفانه در سال های پیشین مانده اند و جلو نیامده اند. مشکل دیگر ما آمریکایی زده ماندن فضای ترجمه ماست. بعد از انقلاب اسلامی به اعتراف نخست وزیر وقت میرحسین موسوی در کتابی با عنوان «پنج گفتار» ، ۹۰ درصد وزاری کابینه تحصیل کرده در آمریکا هستند. نهضت ترجمه در کشور ما نهضت ترجمه آثار آمریکایی است که بلاشک در مدیریت نیز به همین منوال است. این آمریکایی ماندن فضای ترجمه سرریزش به نظام اداری ما آمده است. واقعیت نظام اداره و کار ما بر اساس مدل هایی است که ما در اول انقلاب ترجمه کردیم. بعد از جنگ مخصوصاً به جای اینکه برویم و مدل های خودمان را استخراج کنیم سریعاً مدل های موجود غربی را آوردیم و ترجمه کردیم و به بدترین وجه نیز ترجمه کردیم.

رئیس دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به تمایز نگاه اروپایی ها با آمریکایی ها در حوزه دانش مدیریت اظهار داشت: من همیشه مثال می زنم که این نگاه فردگرا به مدیریت آمریکایی ثمره اش این است که نظام و دستمزد مدیران به شدت از آحاد جامعه در شرکت هایشان فاصله دارد و بعد نیز مدیران را نیز معروف و برجسته می کنند که بیل گیتس از این دسته است. در حالی که شما اصلاً نمی دانید مدیرعامل بنز چه کسی هست و نظام مشارکتی تیمی مردم پایه را جلو می برد و برایش مهم نیست که مدیر چه کسی است. ژاپنی ها نیز چنین کاری نمی کنند و برایشان تیم مهم است. ما اتفاقاً آن مدل آمریکایی را آوردیم.

رئوف موسوی: تاریخی که با انقلاب اسلامی آغاز شده است  بر مدار مردم است

دکتر ابراهیم رئوف موسوی نویسنده کتاب نیز در پایان نشست گفت: مسئله ای که شاید بتواند نوع مواجهه ما با داستان را متفاوت کند این است که فشاری که جهان مدرن و تاریخ مدرن داشت می آورد و این چیزی نبود که بشود آن را انکار کرد یا کنارش ایستاد. اگر بخواهیم همدلی کنیم به تعبیری نه فقط در بحث های تمدنی بلکه در بحث های سیاسی نیز گاهی اوقات انسان می گوید که شما به جای عباس میرزا در قرارداد ترکمنچای چه می خواستی بکنی و راه دیگری پیش پایت نبود. به در نظر داشتن اینکه مثلاً شاه آنزمان فتحعلی شاه بوده و تبریز هم اشغال بوده، می توان اینگونه جواب داد که می شده و نمی شده در آن تاریخ کاری کرد. نمی شده چرا که خروج از آن تاریخ مستلزم امکان هایی بوده است که وجود نداشته است. این تاریخ جدیدی که در این کتاب در مورد آن بحث شده است، اتفاقی که افتاده است، نامش را تاریخ مردم می گذارم. تاریخی که جایگزینی برای علم و تکنولوژی و چیزی به اسم مردم بود. تاریخی که تاریخ آینده است و با انقلاب اسلامی آغاز شده است  بر مدار مردم است می بینیم که سازمان چیزی است که مانع مردم است.

https://www.aparat.com/user/dashboard/video_stat/videohash/3ytOT/tty/161