چهارمین نشست از سلسله نشست‌های واکاوی وقایع اخیر کشور با موضوع «اینترنت، حاکمیت ملی و آزادی‌های فردی» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی نشست چهارم واکاوی وقایع اخیر کشور با موضوع هویت نسلی و طبقاتی اعتراضات با حضور محمد کشوری، محمد حسین انتظاری، مرضیه ادهم و مجید سلیمانی، در تاریخ چهارشنبه ۲۷ مهرماه در سالن مهر حوزه هنری برگزار شد.
باید زیرساخت حکمرانی کشور اصلاح شود.
محمد کشوری مدیرگروه علمی تحقیقی طیف با بیان اینکه که در پیش‌فرض او فضای مجازی بخشی از زندگی حقیقی است که قابلیت‌های جدیدی در اختیار بشر می‌گذارد، اظهار داشت این نکته اهمیتش را در قانون‌گذاری و مدیریت نشان خواهد داد.
کشوری با بیان اینکه صحبت از فضای مجازی ناظر به شبکه‌های اجتماعی و به طور عام پیام‌رسان‌هاست که اکنون نقش پررنگی ایفا می‌کنند، ادامه داد: چند ویژگی این فضا شامل ۱. فاصله کم بین رخداد، اطلاع رسانی و تأثیر ۲. شفاف کردن عرصه زیست بشر ۳. زیرسؤال رفتن رسانه های رسمی از طریق مرجع شدن هر فرد ۴. اثرشبکه ای و… است.
به باور مدیرگروه علمی تحقیق طیف این ماجرا یک پدیده جهانی جدید است که به ماهیت پلتفرم ربطی ندارد و بیشتر کشورها با این انحصار مشکل دارند.
وی ادامه داد: در کشور ما به علت وجود فضای رسانه رسمیِ بسته با ورود و توسعه شبکه های اجتماعی هر شهروند به یک رسانه تبدیل شد و این فضا به مردم و سیاست‌گذار شوک وارد کرد. البته اگر بدانیم نقطه درست کجاست فضای جدید امکان جبران گذشته را خواهد داد.
کشوری ادامه داد: همانطور که تطور پیشرفت بشری از قبیله به دولت–ملت، از مبادله پایاپای محلی به تجارت بین‌الملل رسید از صنعت چاپ هم به عصر اینترنت وارد شد.
وی با بیان اینکه در این بحران صرف آگاهی به سیطره تمدن غرب کافی نیست، تصریح کرد: چون حاکمیت حاضر به اصلاح نشد؛ مردم در ساختار حکمرانی بدون نقش ماندند، سلبریتی‌ها مرجع شدند و حرفشان نسبت به روایت صدا وسیما روایت اول شد.
وی افزود: این چند رسانه بیگانه که این روزها پررنگ شدند، رادیو و تلویزیون‌هایی بودند که از بستر شبکه مجازی به خوبی استفاده کردند، در‌حالی‌که ما شبکه‌های سنتی داخلی را ضعیف کردیم.
این پژوهشگر ادامه داد: در بحث از استقلال پلتفرم باید توجه کرد که ما در تجارت بین‌الملل یا فوتبال و … به نوعی تحت سلطه مقررات بین‌المللی هستیم و مرز استقلال مشخص شده‌ی کاملاً منفکی نداریم.
کشوری افزود: با فرض اینکه همه‌ی پلتفرم‌ها داخلی بودند چند درصد از این اتفاقات ناراحت‌کننده امکان داشت پررنگ شود؟ در مسائل داخلی مثل سیلی زدن به مأمور راهنمایی و رانندگی ، یک دوربین غیرحرفه‌ای ،بازخوردهای داخلی و افراد معروف قضیه را پررنگ کردند. پس با قبول اینکه مسأله متفاوت است، راه حل هم متفاوت خواهد بود.
او در پایان به اهمیت توجه حاکمیت به اصلاح زیرساخت حکمرانی و توجه به خواست ملت در ایجاد مفاهمه ملی تأکید کرد.
استقلال رکن اصلی حکمرانی ملی و آزادی فردی است. محمد حسین انتظاری پژوهشگر حکمرانی فضای مجازی بحثش را با مفهوم آزادی آغازکرد و بیان داشت: آزادی فردی تا وقتی آزادی دیگران را تهدید نکند، رسمیت دارد و نمایندگان مردم که در یک مرز و جغرافیا با هم مشترک‌اند حدود آن را تعیین و قانون‌گذاری می‌کنند. اینجاست که مفهوم دولت ملت شکل می‌گیرد و استقلال معنا می‌شود.
وی افزود: حاکمیت ملی یعنی ما در داخل کشور آنچه می‌خواهیم اعمال کنیم و کسی از بیرون مانع ما نشود که این ضامن آزادی کشور است.
این پژوهشگر ادامه داد: اینترنت از بیرون مرز وارد فضای حکومت‌ها می‌شود و فضایی را شکل می‌دهد که امتداد زندگی اجتماعی انسان‌ها بر بستر فناوری اطلاعات است.
وی با بیان اینکه آغاز مناقشات از پرسش‌هایی چون چرایی مشروعیت قانون‌گذاری پلتفرم است، تصریح کرد: این مسئله‌ای است که تمام ابعاد سیاست، فرهنگ، اقتصاد و امنیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حاکمیت‌های ملی، آزادی و استقلال را تضعیف می‌کند و کشورها تازه متوجه آن شده‌اند.
وی با بیان اینکه آینه‌ی فضای مجازی کج و معوج جامعه را نشان می‌دهد، ادامه داد و گفت: کاستلز وقتی از جامعه شبکه‌ای حرف می‌زند اذعان دارد اوائل همه به چشم آرمان‌شهر به فضای مجازی نگاه می‌کردند اما کم‌کم فضا عوض شد، مردم زیر ذره‌بین رفتند، مثلا در نمونه افشاگری‌های اسنودن همه متوجه مهندسی فضا شدند.
انتظاری افزود: مسئله فقط سیاسی نیست بلکه فرهنگی و امنیتی هم هست؛ مسأله فرهنگ در نا خودآگاه اذهان اثر می‌گذارد و این نگران کننده است.
وی با اذعان به علت مشکل حکمرانی در این بحران گفت اما اکنون زیر ساخت مفاهمه از بین رفته است و هر مسئله کوچکی تبدیل به بحران ملی می‌شود؛ خشونت را بالا می‌برد که این خشم کار ویژه رسانه است.
وی ادامه داد: اگر در پلتفرم‌های داخلی با ایرانی‌ها مواجه باشیم، الگوریتم برای انسان‌ها نداشته باشیم، انسان‌ها حرف خودشان را بزنند، دست‌کاری نشوند حتی تندترین صحبت‌ها هم باشد؛ این امکان خوبی است.
انتظاری در پایان با تأکید بر آن که از مشکلات حکمرانی دفاع نمی‌کند اظهار داشت تا استقلال ملی نباشد نمی‌توان مشکل را حل کرد.
سیاستگذاری مناسب موجب شنیدن تکثرها و گفتگو است. مرضیه ادهم: مدرس دانشگاه و پژوهشگر فضای رسانه در ابتدا اظهار داشت: به هر تعریفی از فضای مجازی اعم از دو فضایی یا امتدادی معتقد باشیم، توجه به این نکته مهم است که اینترنت با کف جامعه پیوسته است.
این پژوهشگر با بیان اینکه در این اعتراضات دو نگاه هست اظهار داشت: یک نگاه متعلق به سیاست‌گذار حاکمیتی است که اینترنت و پلتفرم را عامل صفرتا صد این ماجرا می‌داند و چون این نگاه در رأس قدرت است، باعث قطعی و مسدودی پلتفرم‌ها می‌شود. حاکمیت تصور می‌کند با شکست هیولای اینترنت تمام ارزش‌های کشور حفظ می‌شود.
وی ادامه داد: نگاه دوم بیشتر از ناحیه‌ی قشر دانشگاهی است؛ آن‌ها این اتفاق را ناشی از یک گره اولیه در جامعه می‌دانند و معتقدند که فضای مجازی آیینه‌وار مشکلات جامعه مدنیِ ضعیف شده و صورت مسئله پاک‌شده را نشان می‌دهد.
ادهم با بیان اینکه: زیست در عصر اطلاعات موجب تکثرگرایی و چندوجهی بودن می‌شود، اظهار داشت: جامعه جهانی متوجه شد که می‌تواند این را به عنوان یک مزیت بپذیرد و پروسه کنش‌گری مدنی را ایجاد کند.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: فضای مجازی همان حوزه‌ی عمومی هابرماس و رابطه‌ی کنش‌گر و روشنفکر در جامعه از نظر فوکو است؛ البته نه به این معنا که مدینه فاضله برای شنیده شدن همه‌ی صداها ایجاد شده است.
ادهم ادامه داد: در ایران انسداد سیاستگذاری و جامعه مدنی و مطبوعات مسیرش را در فضای مجازی با ابزار قوی‌تر ادامه داد.
وی افزود: برخلاف سیاست رسمی در ایران تکثر و گفت‌و‌گو در جامعه مسیر خودش را به سختی می‌رود، چه بهتر بود که این آزمون وخطا در اتاق تاریک با یک سیاستگذاری خوب تبدیل به یک مسیر هموار می‌شد.
ادهم با بیان اینکه حاکمیت ملی دغدغه‌ی همه‌ی کشورهاست چه دغدغه‌ی چند جانبه‌گرایی در چین و روسیه چه دغدغه‌ی چند ذی‌نفعی در اروپا و آمریکا، اظهار داشت: سؤال اینجاست که سهم شرکت‌های چندملیتی باید چه میزان باشد؟ سهم حکومت‌ها چقدر است؟
این پژوهشگر رسانه با رد اینکه تأثیر اینترنت در ناخودآگاه منجر به نفی دموکراسی و آزادی صد‌درصد است اظهار داشت این بیان کاملا اثبات نشده و پژوهش‌هایی هم وجود دارد که سازوکارهای آگاهی بخش برای در حاشیه‌ماندگان را نشان می‌دهد.
وی با بیان وجود تناقض در جمهوری اسلامی که هم می‌خواهد در نظام جهانی تأثیرگذار باشد هم می‌خواهد مانند چین و روسیه دور خود دیوار بکشد عنوان کرد: او می‌خواهد از نتایج داده کاوی قدرت مجازی برای منافع خودش استفاده کند و با این قضیه مشکلی ندارد و به اسم استقلال ایزوله بودن را در تفکر جایگزین می‌کند.
وی ادامه داد: نمی‌توان ترازوی استعمار را پررنگ کرد اما ترازوی استبداد داخلی را کم‌رنگ کرد.
ادهم اظهار داشت: از نظر کاستلز زیست بوم منطقه در تأثیرپذیری از شبکه بسیار مهم است.
وی راه حل این مسئله را در پیش‌رفتن با مفاهیم و متغیرهای ذات این دوران دانست و افزود: می‌توانیم هاب منطقه را داشته باشیم و در طرح صیانت و برجام، دیپلماسی فضای مجازی را مطرح کنیم.
ادهم در پایان اظهار نگرانی خود را از دال مرکزی شدن استقلال بیان کرد و گفت نباید به بهانه آن صداهای اعتراض شنیده نشود.
پیمان‌های بین المللی باید استقلال ما را به رسمیت بشناسند. مجید سلیمانی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مشاور پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی بیان کرد تاریخ تجدد تاریخ تحول ارتباطات است و تجدد هدفش سرمایه‌داری است.
این پژوهشگر رسانه اظهار داشت: نظام سرمایه‌داری برای چرخه تولید و مصرف خود به یک فرهنگ جهانی نیاز دارد و از فضای سایبر برای مسطح کردن عالم استفاده می‌کند.
وی با بیان اینکه: رویکرد پسا‌استعماری تعمداً در آکادمیک کنار زده می‌شود عنوان کرد: این رویکرد جهان را کلان‌روایت تجدد می‌داند که به خاطر کلان‌داده‌ی رسانه اجتماعی ایجاد شده است.
سلیمانی اضافه کرد: من قائل به تعطیلی همه‌ی پلتفرم‌های نظام سرمایه‌داری نیستم؛ اما باید متوجه خواست نظام سرمایه‌داری برای ادغام حاشیه‌نشینان و کنارگذاشتن عناصر اصلی فرهنگیشان باشیم.
وی افزود: ما می‌خواهیم به سهم خودمان در حکمرانی نظام جهانی شبکه حضور داشته باشیم. نهادهای غیرمستقل بین‌المللی به واسطه اقتصاد پشتیبانشان هیچ عایدی برای ما ندارند.
او با بیان اینکه نگاهش را در نفی یا مقابل دیگر نگاه دوستان قرار نمی‌دهد اظهار داشت: اما کل داستان را استثمار ملت‌ها می‌دانم. چرا که می‌بینم داده‌ها مثل نفت خام ارزش دارند و از همه‌ی حوزه‌ها بیشتر سرمایه‌گذاری شده است.
وی صحبتش را با این بیان پایان داد که در بسط دیدگاه اجتماعی، بحث استبداد، جامعه مدنی یا آزادی نیست بلکه شناخت خودآگاهِ موقعیتمان در جهان است؛ پیمان‌های بین المللی باید به گونه‌ای تنظیم شوند که ما هم استقلال داشته باشیم.
روزهای گذشته نیز نشست‌هایی با عناوین هویت نسلی و طبقاتیِ اعتراضات، زنانگی و امر جنسی در اعتراضات، سلبریتی و حکمرانی فرهنگی در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار شد. این نشست چهارمین جلسه از سلسله برنامه‌های واکاوی وقایع اخیر کشور در شهریور و مهر ۱۴۰۱ می‌باشد.
ثبت دیدگاه