دیدار هنرجویان پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی با علمای دینی قم/۲

میرباقری: مسئله امروز ما چالش میان اسلام و دنیای مدرن است / سینما ابزار سیطره تمدن غرب است

حجت الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری معتقد است چالش اسلام و دنیای مدرن، مسئله امروز ما است و سینما را ابزار سیطره و نفوذ تمدن غرب دانست. .

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، حجت الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری در دیدار با هنرجویان باشگاه هنرپژوهان جوان در شهر مقدس قم درخصوص مسئله اساسی امروز جهان گفت: چالش اسلام و دنیای مدرن، مسئله امروز ما است؛ هر چند دو سه قرن از این موضوع می‌گذرد و ما هچنان درگیرودار آن هستیم.

وی ادامه داد: رویکرد‌هایی در این مسئله از دیرباز وجود داشته و دارد که در جنبه عمل مشغول به کار هستند. یکی از رویکرد‌ها نگاه به غرب و تمدن آن است که با عبارت «غرب خوب و غرب بد» عنوان می‌شود.

میرباقری درمورد سه رویکرد موجود درخصوص عبارت «غرب خوب و غرب بد» گفت: رویکرد نخست موضع گیری «خوب» است؛ افرادی که این گونه فکر می‌کردند بر این موضع تاکید داشتند که باید غرب را بپذیریم و درکشان متفاوت است. آن‌ها بعضی ظواهر را می‌دیدند و برخی لایه‌های درونی که منتهی به ایده مدرنیته می‌شود را درک می‌کردند اما با این وجود می‌پذیرفتند.

وی افزود: این‌ها روشنفکرانی هستند که به این شکل فکر می‌کنند و به دنبال تجددخواهی هستند. در انقلاب اسلامی تحلیل این افراد را نیز مشاهده کرده‌ایم. آن‌ها عده‌ای هستند که می‌گویند باید تلاش کنیم یک دگرگونی نسبت به دیدگاه توسعه خواهی در کشور انجام دهیم و به دنبال تغییر در سطح و عمق جامعه هستند.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم سپس به رویکرد دوم که عدم اعتماد به غرب جزو صفات بارز آن است اشاره و تصریح کرد: افراد حاضر در این رویکرد هیچ اعتمادی به غرب نداشته و از‌‌ همان ابتدا متوجه شدند که غرب یک پدیده به هم پیوسته است و نمی‌توان آن را به خوب و بد تفکیک کرد. در این رویکرد فردی مثل آقا میرزا تبریزی وجود دارد که نگاهی بدبینانه به مشروطه داشت و بر این نظر بود که که مشروطه با دین نمی‌تواند در یک قالب باشد و به درستی این موضوع را درک و تبیین می‌کرد.

وی درخصوص رویکرد سوم که غرب را به دو شکل خوب و بد می‌بیند گفت: این جریان، به دنبال این نکته است که باید بدی‌های غرب را بد شمرد و به آن‌ها اشاره کرد و خوبی‌های آن را باید خوب شمرد، ایده کلی این دیدگاه خوب است اما این رویکرد در شناسایی غرب به خصوص غرب مدرن غفلت کرده است و این غفلت درخصوص به هم پیوسته بودن این مجموعه و لایه‌های عمیق درونی آن است که به دنبال تغییرات هستند.

این نظریه‌پرداز نسبت بین علم و دین در باره ساحت تفکر مدرن غرب و علل مضر بودن تایید این رویکرد گفت: نکته مهم در این پیوستار بودن، نیازهای انسانی و دستگاه تامین کننده آن است. یک کودک در یک سیستم غربی، جایگاه و اولویت‌های نیاز‌هایش با یکدیگر تغییر می‌کند. نیازهای اصلی تبدیل به نیازهای فرعی می‌شوند و بالعکس آن نیز صادق است. مهم است یک فرد در چه فلسفه و مکتبی رشد پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: توحید این است که نیازهای هر فرد بر محور نیاز به قرب الهی دسته بندی شود. کودکی که زیر نظر یک فرد ارزشی و متعالی رشد می‌کند با کودکی که در یک سیستم غربی پرورش پیدا می‌کند فرق دارد. الگوی نیاز‌ها نیز تغییر می‌کند. مگر می‌شود الگوی نیاز به پوشاک، خوراک و نوع روابط زندگی یک مومن و کافر یکسان و همسان باشد. خیر، به هیچ وجه این گونه نیست.

میرباقری در خصوص تغییر دیدگاه در خصوص غرب و هنر آن گفت: نگاه ما به تمدن غرب به خصوص در مورد هنر باید عوض شود. بین محتوا، فناوری و تکنیک یک هماهنگی جدی وجود دارد و نمی‌توان آن فرم‌ها را در خدمت یک محتوای دیگر که مرتبط با اندیشه ما است درآورد.

وی درخصوص رسالت اصلی هنر و هنرمند گفت: درواقع به یک معنا هنرمند آن کسی است که درک و احساسش از آینده‌، جامعه مطلوب و آرمانی که به سوی آن در حال حرکت هستیم یک درک دقیق، لطیف و پیشگام دیگران باشد. یعنی احساسی که بقیه در آینده درک می‌کنند، او اکنون درک کند و گویی در آینده متولد شده است و به اکنون بازگشته است.

این نگارنده کتاب «ضیافت بلا» درخصوص عرصه درگیری حق و باطل گفت: عرصه درگیری حق و باطل، در اصل درگیری میان عقل و جهل است که یک عرصه تاریخی و عمیق دارد که شما جوانان هنرمند باید بسیار دقیق به این نکته توجه نمایید و در آن خصوص تلاش کنید.

وی افزود: در جهان دو نمونه موجود هستند:، موجودی که در مقام خضوع و بندگی است و دیگری موجودی پلید که به دنبال سرپیچی و پیروی از اعمال نفسانی است که این دو در مقابل یکدیگرند. تاریخ اجتماعی، عرصه این جنگ است که ما باید مشخص کنیم که در کدام سوی هستیم، خیر یا شر و باید بدانیم که محور اصلی تمامی نزاع، همین جنگ میان ایمان و کفر است.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم انبیا را بیش از هنرمندان دانست و گفت: انبیا جایگاهی بیش از هنرمندان دارند، زیرا قرآن شعر نیست، نص صریح خدواند است و آینده را مانند هنرمند پیش بینی نمی‌کند بلکه کامل دیده است و آن را بیان و انسان را هدایت می‌کند و قصد دارد با بازگشت از آینده ما را به عوالم ظهور برساند.

وی ادامه داد: باید به برخی پرسش‌ها پاسخ دهیم که می‌خواهیم کار هنر در اختیار انبیا باشد یا فراعنه و آینده‌ای که می‌خواهیم ترسیم کنیم توسعه جهانی مدرن باشد یا عصر ظهور انبیا، این‌ها پرسش‌های مهمی است که باید به آن‌ها توجه کرد و دقت نظر درخصوص آن‌ها بسیار در این عصر واجب و حیاتی است.

میرباقری در مورد این که اگر رنسانس اتفاق نیفتاده بود و جریانات پس از آن، گفت: شاید اگر عصر رنسانس اتفاق نیفتاده بود، انسان آزادانه تر می زیست. باید دید آزادی که از آن دم می‌زنند چیست، آیا آزادی است یا بندگی نرم افزاری افراد در یک سیستم طاغوتی است که به ما نشان داده می‌شود.

وی افزود: امام در نامه معروف خود به روحانیت تاکید داشتند که اگر اکنون غربی‌ها استراتژی جهان را تعیین می‌کنند ما باید به گونه‌ای باشیم که استراتژی جهان را ما تعیین کنیم. ایشان عرصه نزاع را وسیع می‌دیدند. هنر مدرن هم اکنون در حال خیال و اوهام است و در کنار آن به دنبال اسلام ستیزی و انگیزش جهانی بر علیه آن است و رقیب خود را جریان دین اسلام و عصر ظهور می‌بیند. ما باید انگیزش جهانی را به سوی خود که استراتژی عصر ظهور است بکشانیم.

این نظریه‌پرداز نسبت بین علم و دین درخصوص وظیفه هنرمند امروز گفت: هنرمند ما باید بداند که در حال ورود به یک عرصه خیر و شر می‌شود و باید بتواند نزاع میان خیر و شر را به تصویر بکشد و آینده عصر ظهور و جهان بعد از آن را نشان دهد. وی باید بداند که عرصه هنرش همین عرصه نزاع میان خیر و شر است.

وی ادامه داد: اولین آفت هنر مدرن این است که فرم و تکنیک هنر مدرن به علت ساختار به هم پیوسته‌اش به ما منتقل می‌شود که نوعی بی‌بندوباری اخلاقی در فرم خود دارد و به محتوای معنوی ضربه می زند. هنرمند باید نسبت به آینده مطلوب حساس شود تا اراده‌اش هنری بسازد که معبر جامعه به سوی جامعه موعود است. هنرمند باید پلی میان امام زمان (عج) و مردم جامعه بزند.

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به آفت تربیتی گفت: بزرگ‌ترین آفت هنر تربیتی مدرن، بسترسازی برای پرورش هنرمند بی‌بندوبار این که معتقد به اباحه‌گری است. باید بدانیم با آموزش هنرمند به وجود نمی‌آید، بلکه با پرورش است و بستر مناسب آن از راه تجربه حاصل می‌گردد.

وی افزود: ماموریت یک هنرمند مومن، تربیت و آمادگی برای نزاع و صیانت از ارزش‌ها و زنده نگاه داشتن انگیزه‌های جنگ با هنر غرب است و باید دائما ترمیم و پرورش پیدا کند. دانشگاه‌های غربی، انسان سکولار و لائیک تربیت می‌کنند؛ انسانی که مقدمات را زیرپا می‌گذارد و از آن می‌گذرد. ما با تمام این پدیده‌ها رو به رو هستیم و باید بدانیم که به یک نزاع بزرگ راه یافته‌ایم و همواره باید هوشیار باشیم و با سلاح به این میدان وارد شویم و معبری از میدان مین برای عبور جامعه فراهم سازیم. باید مبنای انسان‌شناسی را تغییر دهیم تا بتوانیم مسیر را به درستی طی کنیم. سینما ابزار سیطره و نفوذ تمدن غرب است. باید این نکته را درک کنیم و در مقابل آن مسخ نگردیم و دچار آن نشویم.

سید محمدمهدی میرباقری (متولد ۱۳۴۰ در قم)، روحانی ایرانی، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم و از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین است. او معتقد به جهت‌داری علوم از نظر معرفت‌شناختی است که براساس آن می‌توان علوم را به دینی و غیردینی تقسیم کرد.