نشست هنر، رسانه و فرهنگ سلبریتی

در روز دوم مدرسه تابستانه درنگ نشستی با موضوع هنر، رسانه و فرهنگ سلبریتی برگزار شد که آقایان دکتر مهدی ناظمی ، محمد خندان و مجید سلیمانی به ارائه مطالب خود پرداختند.

سید مهدی ناظمی: فرهنگ بصری به تقدیس سلبریتی ها دامن می‌زند.

دکتر مهدی ناظمی با بیان اینکه موضوع سلبریتی ها بیشتر مورد علاقه افرادی است که دنبال دانش اجتماعی اند تا کسانی که فلسفه را کلاسیک خوانده‌اند ، افزود ؛یک وجه از ماجرای سلبریتی وجه کارکرد و جایگاه آن است که همه درگیر هستیم و به آن فکر کرده ایم. وجه دیگر آن اقتضای اجتماعی و اقتصاد سیاسی قضیه است.سلبریتی در نظام سرمایه داری جایگاه مشخصی دارد. در حالی که  نظام سرمایه داری برای کسانی که کار فلسفی و نظری بخواهند انجام دهند جایگاهی قائل نیست، مگر تا جایی که به نیازهای سرمایه داری پاسخ بدهد، در دانشگاه هر چقدر تخصص تان روشن تر باشد شما بیشتر در جایگاه تقویت نظام سرمایه داری هستید. رنکینگ دانشگاه مقاله نوشتن رزومه تولید کردن همه در این پازل قرار دارند.

ناظمی ادامه داد؛ این نظام مال سلبریتی‌ها است، آنها باید نظر بدهند. نکته ای که وجود دارد این است که شبکه اجتماعی سلبریتی بودن را بسط داد مخصوصا اینستاگرام همه اینها وقتی به یک نقطه ای برسند، کارتل‌های اقتصادی ایجاد می‌کند و همه تلاش ها برای رسیدن به پشت اقتصادی است که جدی است و حضور دارد.

این دانش آموخته‌ی دکتری فلسفه افزود: سرمایه داری امروز ارکان متفاوتی دارد یک مصرف حرف اول را می زند، نه تولید .همانطور که بودریار گفت یعنی مصرف برای تولید تعیین تکلیف می‌کند. دو درجامعه سرمایه داری متأخر نمایشی شدن چیزها را داریم.

وی بیان کرد؛ امروزه ما را به مشاهده و دیدن دعوت می کند که یک فرهنگ دیداری را برای ما ایجاد کرده که جای بحث دارد. معنای بصری شدن جهان امروز از کجا آمدهاست ؟ در جهان قدیم مثلاً در فرهنگ یونانی حقیقت قدسی که به طور متداول سمعی بوده کم کم بصری شده است. در اشعارهراکلیتوس نوع ارتباط انسان و لوگوس را سمعی تفسیر می‌کند.  لوگوس کلام الوهی  یا زبان قدسی است. در پارمنیدس سخنان شنیداری اند و حالت مکاشفه دارد ، اینجا چشم استعاری و چشم روح ما را مطرح میکند. و یک قدم به بصری شدن نزدیک می شود. آیین های مذهبی در اکثر فرهنگ‌ها شکل مشارکتی دارد که شکل رقص هستند؛ آناتی که افراد قوم به وجد می آمدند و جلوه بدن نمایی نداشتند.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد؛ اجرای آیین های اسطوره یونان کمی از سمعی بودن فاصله می‌گیرد، این شکل مشارکتی شکل نمایشی به خود می گیرد و آنقدر جدی گرفته می شود که کم کم جایی برای آن می سازند و افراد زیادی تماشاگر می شوند. ماسک می‌زدند و نقش خدا را اجرا می کردند تا برای مردم مجسم کنند. تا چندین قرن اسمی برای این کار در نظر نگرفته بودند، ماجرای که روایت می‌شد ،مهم بود نه آنچه که از فرد دیده می شد.

ناظمی بیان کرد؛ اززمانی به بعد پول می‌گرفتند و اجرا می‌کردند. بازیگرها در کل یونان شهرت گرفتند ؛ وجه قدسی کنار رفت . با موضوع قدرت و شکوه درباره جنگ و غیره در کاخ پادشاهان اجرا می کردند.

این استاد فلسفه در ادامه افزود؛ فرهنگ نمایشی کمی ضعیف می شود،تولد نقاشی را در پی داریم. فقط در قرون وسطا نقاشی به یک آیین نمایشی مقدس تبدیل شد و ماجرای قدسی به چشم آمد، سپس نقاشی امانیسم از دل  آن بیرون آمد. گفتند اگر مریم، مسیح، عیسی  بوده اند؛ این طور نبوده که قدسی باشند و هاله نورباشند، بلکه حسی داشتند که می توان مترسم کرد.مبصر شدن مقدسات شکل جدیدی ایجاد می کند که سابقه نداشت. نقاشی های اروتیک رنسانس برهنگی نیست مبصر کردن است.

وی ادامه داد؛ فرهنگ بصری برای ما یک چیز اپیدمی شده است، درعباراتمان هم بصری هستیم.مثلا می‌پرسیم نظرت چیست و از چه نقطه نظری می بینی، حتی کلمه ذهنی یک مفهوم برساخته بصری است.

ناظمی افزود؛ در این وضعیت دیده شدن شکل حادتری پیدا می‌کند، شما برخورد مردم با سلبریتی ها را دیده اید، یک جور پرستش در این مواجهه دیده می شود، یک وجه تقدیس انسانی است که به تدریج بصری شده و الان آن نقطه نهایی سلبریتی است .

این پژوهشگر حوزه ی سینما و فلسفه بیان کرد؛ در روابط جنسی سلبریتی ها چون بعد از مدتی این پرستش عادی می شود مشکل ایجاد می شود. سلبریتی می تواند تصویر شود و به خاطر آن شهرت پیدا می کند. حتی مداح بودن هم این چنین است، شخصیت اخلاقی فردی سلبریتی غیر از ظهوری است که ازسلبریتی می بینیم.

محمد خندان: روشنفکرهم باید دست به دامن سلبریتی شود.

دکترمحمد خندان با بیان اینکه معنای سلبریتی بودن چیست ؟ اضافه کرد، وقتی به یک پدیده نزدیکیم و سر و کار داریم و هر روز در میدان اثرپذیری از اوهستیم و شناخت آن سخت تر می شود. ما چاره ای نداریم جز اینکه با مقولات کلی پدیده ها را فهم پذیر کنیم. در دل روزمره این مفهوم‌سازی سخت‌تر می‌شود، ممکن است ما هم دراین مواجهه با تناقض روبرو شویم.

خندان بیان کرد: در معنای سلبریتی بودن باید تأمل کنیم، چهارچوب تعیین کنیم تا فهم بهتری پیدا کنیم. فرهنگ سلبریتی فرهنگ شهرت ترجمه شده است اما اینکه مقوله سلبریتی بودن را در مشهور بودن خلاصه کنیم کافی نیست، قطعاً یکی از لوازم هست. در ادبیات مطالعات سلبریتی ، کاریزما در سنت به معنای فره‌ای است که به فردی داده می‌شود. در معنای مدرن سلبریتی به معنای چهره ، نوعی کاریزما دارد که خودش خلق میکند یا دستگاه‌های تبلیغاتی سرمایه روی آن کار می‌کند که این چهره ایجاد شود، خلق کاریزما به صورت برنامه ریزی شده است. برای خلق این شخصیت بدن خیلی مهم می شود چرا که باید الگو شود و تکثیر شود ، در تاریخ مطالعات سلبریتی جراحی زیبایی رواج و شیوع زیادی داشته است. علاوه بر خلق حساب شده کاریزما عنصر سومی هم در سلبریتی بودن وجود دارد، طرفداران و شبکه ای که حول خودشان تشکیل می دهند.علاقه مفرط و پرستش گونه که در معرض دید ما قرار گرفته است، این عناصربه خلق چیزی منجرمی شود که می گوییم آتوریتی و مرجعیت .

وی در ادامه نظر نیکولاس لومان را بیان کرد که از منظر مطالعات پیام شناسی جامعه یک سیستم ارتباطی است. در سیستم اجتماعی ارتباط مقوله مهمی است که سه اصطلاح دارد: مکانیسم تولید، رهاسازی پیام ها، تفسیر و کسب اطلاع.

وی افزود انجلتیکس از انجیل گرفته شده به معنای پیام شناسی است. در مطالعات انجلتیک تا به حال روی رسانه شناسی  تمرکز بوده است. با ایده ی مک لوهانی  که رسانه پیام است، این تمرکز هم تشدید شده است. به واسطه این، ما وارد نیست انگاری پیام شدیم. اما پیام ها از کجا می آیند؟ منتشر می شود اثرگذار می شود باید سراغ پیام ها برویم. درانجلتیک تفاوت بین دو نظام هست: (دیسکورسیک )گفتمانی، (دیالوژیک) گفتگویی.

خندان افزود : درعصراساطیری، اسطوره به پیام ها تعیین می داده است، در نظام دیسکورسیک حاکم از بالا به پایین پیام می داد ،افرادی هم موظف به رساندن پیام به مردم بودند. مشروعیت پیام از خود مبنایش می‌آمد.

ایشان در ادامه اضافه کرد :یکی از وجوه قرن بیستم ، کم رنگ شدن سلبریتی بودن دانشمندان و مخترعین و مکتشفین است، هنوز بقایایی از جنبه سلبریتی بودن هست. یک مسئله دیگر ظهورمقوله ستاره های ورزشی و هنری است که جنبه محوری در ارتباطات مدیریت و گردش پیام ها پیدا می کنند، مثلاً انتخابات . ساختار پیام رسانی دارند، کارهای خیریه انجام میدهند .حتی روشنفکرهم باید دست به دامن سلبریتی شود. امری که در مورد فرهنگ سلبریتی مهم است محوریت پیدا کردن چهره هایی در مدیریت پیام است که توسط توده دیده شود.

خندان  افزود: در نظریه سیستم لومان (لومان که از جانب هابرماس محافظه کار شناخته می شود) بیان میشود که در اجتماع خرده سیستم داریم مانند اقتصاد، هنر، صمیمیت و غیره. در ارتباط با هرخرده سیستم یک رمزکان وجود دارد، در حوزه سیاست رمزکان قدرت، در حوزه اقتصاد رمز کان سود ، در سیستم صمیمیت، رمزگان عشق وجود دارد. لومان می‌گوید اگر تعبیر وبر که قائل به تفکیک خرده سیستم هاست، که به هم کاری ندارند و جامعه درست کار میکند آنگاه که رمز کان خرده سیستم سیاست و یا اقتصاد در هنر تاثیرگذارند تصادم رمزگانی توسط سلبریتی ها صورت می گیرد.

وی افزود : سلبریتی ها درباره همه چیز نظر می دهند، در حالی که تخصص ندارند. آنها حتی تلقی ما از صمیمیت را هم عوض می کنند. وجود سلبریتیها تحمیلی به حوزه‌هایی از قلمرو بشری است که توان آن تحمیل را ندارد.  مخصوصاً اگر وارد قلمرو حقوق یا سیاست  شود باعث غیرعادی شدن وضعیت می‌شود.

در ادامه دکتر مجید سلیمانی  با بیان اینکه سلبریتی جهانی از افسونگری ، نمایش تجمل، مشاطه گری و به دنبال زینت دادن و نمایش است اضافه کرد؛ مصرف به شیوه زندگی تبدیل می شود ، زیبایی کلیشه می‌شود و از رسوایی نام می‌خورند. اساساً سلبریتی نیاز دارد که کارهایی کند تا مطرح و دیده شود.

سلیمانی اضافه کرد ؛ متیو آرنولد تمایز بین فرهنگ عامه پسند و فرهنگ والا را مطرح می‌کند  و می‌گوید درباره سلبریتی‌ها ما در مواجهه با یک فرهنگ عامه پسند و نازلی رو به رو هستیم.

چه شد که امروز ما با پدیده های جدیدی از شهرت مواجه هستیم؟ سه عامل باعث این وضعیت سلبریتی‌ها شده است، یک: انتقال از رسانه های یک سویه به رسانه های چند سویه .دو:همگرایی رسانه‌ای اگر تا دیروز تلویزیون، رادیو و روزنامه داشتیم، الان همه در کنارهم در یک رسانه گرفته اند. سه :همگرایی ارتباطی یعنی ارتباطات توده‌ای و میان فردی و گروهی را با هم داریم که منجر به جریان تولید محتوایی ازطریق کاربران می شود.

وی در پایان گفت :صنعت تصویردروضعیت جدید تاثیر زیادی داشته است و اقتصاد توجه، به مصرف بیشتر کمک می‌کند و اساس بحث‌های بازاریابی را تشکیل می دهند.