دومین گفتوگو از سلسله گفتوگوهای« سنجه» با باحضور محمدحسن بنیانیان، روز شنبه ۲۲ مهرماه برگزار شد.
دومین گفتوگو از سلسله گفتوگوهای« سنجه» با هدف مرور یک تجربه موفق مدیریت فرهنگی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی روز شنبه ۲۲ مهرماه برگزار شد. در این نشست به مرور ۳۷ سال تجربه مدیریتی «دکتر محمدحسن بنیانیان»، در سمت معاونت فرهنگی آموزشی و پژوهشی سازمان برنامه و بودجه پرداخته شد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری؛ در این نشست دکتر محمدحسن بنیانیان با روایت خاطره‌ای از دوران نوجوانی خود به تاثیر خلاقیت یک معلم در تشویق به کتابخوان شدن خود گفت: معلمی در سن ۱۴ سالگی داشتم که من را به جلسه‌ای در مسجد دعوت کرد. در آنجا حدود ۳۰ نفر از بچه‌های هم‌سن و سال من حضور داشتند. به گفته معلم ما، هدف از این جلسه؛ سخنرانی ما بود نه اینکه کسی برای ما سخنرانی کند. به همین منظور از ما خواست تا کتاب‌هایی را انتخاب و بعد از تایید معلم آن را بخوانیم و برای سخنرانی آماده شویم. این خلاقیت معلم ما باعث شد من برای اولین بار با انگیزه و اشتیاق فراوان ده‌ها کتاب بخوانم و در نهایت یکی را انتخاب کنم و تایید آن را از معلم بگیرم، با این انگیزه که یک سخنرانی خوب برای بچه‌ها داشته باشم. همین جست‌وجو برای یافتن کتاب خوب، من را با دنیای کتاب آشنا کرد. به خاطر می‌آورم که در تجربه نخست، سخنرانی خوبی نداشتم اما با راهنمایی‌های معلم پیشرفت کردم و در این کار خبره شدم. به این ترتیب تا به الان سخنرانی‌های زیادی انجام داده‌ام و همه را مدیون معلم خود هستم.
نظر لطف رهبری
وی با بیان اینکه شاکله من شاکله فرهنگی است، افزود: با اینکه رشته عمران خوانده‌ام اما همواره در فعالیت‌هایم به شاکله فرهنگی توجه می‌کردم. زمانی که در سازمان برنامه بودجه بودم، تمام فعالیت‌های آن سازمان را از منظر فرهنگی می‌دیدم. حتی در سال‌هایی هم که در وزارت آموزش و پرورش حضور داشتم، فعالیت‌هایم با نگاه و رویکرد فرهنگی به مسائل انجام می‌شد. تسلط من به مسائل فرهنگی کشور متاثر از علاقه و شاکله من به این بخش بود و نیز در موقعیت‌هایی قرار گرفته بودم که این امکان وجود داشت که عمیقا از فرهنگ بدانم و بفهمم. سال ۷۶ در مجله نیستان یک مقاله تحت عنوان «خدمات اولیه» نوشتم که بهترین نقد در حوزه فرهنگ شد. بعدها مقام معظم رهبری از این مقاله خوششان آمد و فرمودند «عجب نیروهایی» داریم. بعد از ۵ سال از معاونت فرهنگی برنامه بودجه رفتم و یک هفته بعد به پیشنهاد مقام معظم رهبری به ریاست حوزه هنری انتخاب شدم. از سال ۸۰ تا ۸۸ من رییس حوزه هنری بودم.
حوزه هنری
بنیانیان درباره حضورش در حوزه هنری اینگونه گفت: معتقد بودم که رییس حوزه هنری باید بستری را فراهم کند تا هنرمندان نشاط لازم را برای کار پیدا کنند تا بتوانند کارهای هنری تولید کنند. همچنین ضمن فراهم کردن خدمات مادی، فضای معنوی مناسب را نیز برای هنرمندان فراهم کند. باید بگویم از میان پست‌های مختلفی که در این ۳۷ سال مدیریتم داشته‌ام، سخت‌ترین آنها، مدیریت حوزه هنری بود.
تولد سازمان برنامه و بودجه
در ادامه نشست به حضور بنیانیان در سازمان برنامه و بودجه پرداخته شد. وی تعریف کرد: در سال ۱۳۲۸ سازمان برنامه و بودجه تاسیس و به تدریج ابعاد آن نیز گسترده‌تر شد و هم می‌توانست برنامه‌ریزی و هم کار عمرانی کند؛ بنابراین شالکه تاسیس سازمان برنامه بودجه اقتصادی بود نه حتی اقتصاد توسعه. مانند بیمارستان که حرف اول را پزشکان می‌زنند در سازمان برنامه و بودجه هنوز حرف اول را اقتصاد می زند و مسائل فرهنگی و اجتماعی کم اهمیت‌تر است و اگر در مورد مسائل فرهنگی صحبت شود، مسئولان فرهنگی صحبت می‌کنند؛ که آن هم با عینک اقتصادی به مسائل فرهنگی نگاه می‌کنند. یکی از ریشه‌های مشکلات بی‌توجهی به فرهنگ، ساختارهایی است که در زمان پهلوی شکل گرفته است و بعد هم چون همراه آن یک فرهنگ شکل گرفته است، ما نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم؛ چون بسیار سخت است. وقتی از تجربیاتم در سازمان برنامه و بودجه می‌گویم نگاه من در آنجا غریبانه بود. زیرا همه گفتمان سازمان برنامه و بودجه این است که توسعه بالاتر بدان مفهوم است که فیزیک جامعه ساخته شود و توسعه رفاه آن هم رفاه پاسخ‌گویی به نیاز مادی انسان در جامعه فراهم شود.
فرهنگ و اقتصاد و تناسب آن
بنیانیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه بین فرهنگ و اقتصاد داد و ستد وجود دارد، افزود: این بحث که اگر مشکلات اقتصادی حل شود، مشکلات فرهنگی هم حل خواهد شد، بحثی است که برای گوینده و شنونده شیرین است. اما اگر بخواهیم مشکل اقتصادی حل شود، یک بخش آن ریشه فرهنگی دارد و اگر بخواهیم در مورد آن صحبت کنیم تلخ است؛ زیرا در درجه اول بودجه به این بخش نمی‌دهند و دوم اینکه می‌گویند مشکلت را خودت باید حل کنی.
فرهنگ و نسبت آن در کیفیت کالا
وی درباره نسبت فرهنگ و نسبت آن در کیفیت کالا این‌طور گفت: اقتصاد توسعه می‌گوید که وقتی می‌خواهید کالا و خدمات مرتب رشد کند، لازمه‌اش این است که یک بستر فرهنگی شکل بگیرد و نظام باورها، ارزش‌ها و الگوهای رفتاری پایدار آن موضوع را حمایت کند. بستر فرهنگی رشد اقتصادی نیز بستر فرهنگی برای عوامل پشتیبانی کننده می‌خواهد. اگر فرهنگ مردم سرمایه‌گذاری شد، باید بدانیم که همه سرمایه‌گذاری‌ها جواب نمی‌دهد. زمانی ما به موفقیت در این زمینه می‌رسیم که در شرایط امروز، تولید شما با کیفیت و قیمت پایین باشد تا بتوانیم در جهان رقابت کنیم. باید بگویم که فرهنگ در کیفیت کالا بسیار موثر است.
اعتماد و نقش آن در سرمایه‌گذاری
به گفته بنیانیان، یکی از نیازهای سرمایه‌گذاری و رشد تولید، سرمایه اجتماعی است. به بیان ساده‌تر، انسان‌ها باید به هم اعتماد داشته باشند. حال این اعتماد می‌تواند بین کارگر و کارفرما و یا بین دولت و سرمایه‌گذار و… باشد. اعتماد یک مسئله تعیین کننده است.
در بخش دیگر این نشست «محسن دنیوی»، دبیر نشست با طرح این پرسش که در حال حاضر آیا بر این باور هستید که اساسا امر توسعه با فرض این فرآیندها و حلقه‌های درهم تنیده، اتفاق می‌افتد؟ اگر اینگونه است چرا کسانی که در ایران بیشتر از ما دغدغه توسعه دارند، به جای لحاظ کردن سهم فرهنگ به سرعت سراغ توسعه منابع مالی و جذب سرمایه خارجی و انتقال فن‌آوری می‌روند؟
بنیانیان در پاسخ گفت: مشکلات اقتصادی آنقدر عمیق و گسترده است که این سخن شما را نفی نمی‌کنم. بخش فرهنگ در بلند مدت جواب می‌دهد. ما باید اضطرار فعالیت‌های اقتصادی را انجام دهیم و بعد به سراغ فرهنگ برویم.
بی‌توجهی به فرهنگ تقلیل مفهوم فرهنگ است
وی افزود: در دوران مدیریتی خود در سازمان برنامه و بودجه، به این تحلیل رسیدم که یک بخش مهمی از بی‌توجهی به فرهنگ تقلیل مفهوم فرهنگ است. این موضوع برای مدیران حوزه هنری و همه عزیزانی که در حوزه فرهنگ فعالیت می‌کنند، مهم است.
بنیانیان در ادامه گفت: یکی از عوامل مهم در عدم تناسب اقدامات ما در حوزه فرهنگ با تحولات سریع فرهنگی جامعه، افت شدید برداشت‌های ما از مفهوم فرهنگ، نسبت به انتظارات مقام معظم رهبری و اقدامات عملی بعدی است. مقام معظم رهبری به واسطه اینکه شاکله فرهنگی دارند و در فرهنگ و هنر حضور دارند و نیز عالم دینی هستند و همچنین با توجه به دوران ریاست جمهوری ایشان و حضور ایشان در دوران و جنگ و بعد از جنگ، اطلاعات سیاسی، نظامی و اقتصادی کشور چه در داخل و چه در خارج از کشور به ایشان ارجاع داده می‌شد و ایشان با شاکله فرهنگی خود نسبت این‌ها را با فرهنگ دیده است. وقتی مقام معظم رهبری می‌فرمایند فرهنگ مانند هوا همه جا وجود دارد، باید بگویم فرهنگ را نمی‌توان کنار اقتصاد و یا سیاست گذاشت؛ فرهنگ مانند هوا همه این‌ها را احاطه کرده است.
تمدن اسلامی
وی در مورد ساختن تمدن اسلامی نیز اینگونه گفت: ما اگر بخواهیم تمدن اسلامی بسازیم، باید اعتقادات و باورهایمان را از جهان‌بینی اسلامی استخراج کنیم. هنجارهایمان را از باورهایمان بر اساس الگوهای رفتاری و نمادهای‌مان باز تعریف کنیم و بتوانیم آن را در روابط اقتصادی، سیاسی و سبک زندگی‌مان بیاوریم. اگر این اتفاق افتاد آن روی سکه استقرار فرهنگ بر تمدن تبدیل روی می‌دهد. تمدن را وجه مادی فرهنگی می‌گویند که در زندگی روزمره آن را لمس می کنیم. این نگاه به فرهنگ در مدیران اجرایی ما وجود ندارد.
بنیانیان در پایان صحبت‌هایش توضیح داد که در پزشکی یک تیزهوش هفت سال بعد پزشک عمومی می‌شود؛ در مقوله کشورداری هم ما روزی به بلوغ می‌رسیم که به کسی این اجازه را بدهیم که مدیر اجرایی شود که یک نگاه جامعه‌شناسانه علمی پیدا کرده باشد.
در پایان این نشست بنیانیان به سوالات مطرح شده توسط حضار پاسخ داد.
ثبت دیدگاه