در نشست «گویایی متن، پویایی نما» مطرح شد؛ بزرگترین دستاورد «کمیک ایلیا» ایرانی نوشتن است

پرستو علی عسگرنجاد با تأکید براینکه بزرگترین دستاورد «کمیک ایلیا» ایرانی نوشتن است،گفت: کمیک ایلیا مسئله و فرهنگ مغفول مانده‌ را با یک ژانر مغفول احیا کرده است.به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، سی‌ و نهمین محفل عصرنشینی هنر و اندیشه «دیدار» که به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار می‌شود میزبان نشست «گویایی متن، پویایی نما»؛ با نگاهی به مجموعه داستان‌های مصور «ایلیا (تولد یک قهرمان)» شد.

در این نشست که با حضور «محمدرضا دوست‌محمدی»، مدرس دانشگاه، تصویرساز و کارتونیست، «پرستو علی عسگرنجاد»، نویسنده و کارشناس حوزه کودک و نوجوان، «امین توکلی» نویسنده مجموعه ایلیا در سالن سلمان هراتی حوزه هنر برگزار شد، مجموعه مصور ایلیا مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.

وحیدزاده: دوره اوج کمیک مصور جنگ جهانی دوم است

در ابتدا، «محمدرضا وحیدزاده»‌ دبیر نشست و پژوهشگر حوزە هنر به پیشینه تاریخی مجموعه‌های مصور اشاره کرد و گفت: شروع کمیک‌ها به قرن ۱۸ مربوط می‌شود. وقتی اولین داستان‌های مصور نوشته شدند سویه‌های پررنگ و جدی سیاسی داشتند و انتقادهایی به خانواده با نفوذ و قدرت‌مند بوربون‌ها داشت که در چند کشور اروپایی امپراتوری قدرتمندی ایجاد کرده و حکومت می‎کردند.

وی با تأکید براینکه پیشینه‌ داستان‌های مصور همراه با نگاه انتقادی به موضوعات روز بوده است، افزود: کمیک با زبان هجو و طنز فساد سیاسی و جنسی خانواده بوربون‌ها را محل نقد قرار می‌داد؛ در کنار این بحث، حتماً جنبه‌های سرگرمی نیز وجود داشته است که دوره اوج آن در نیمه‌های قرن ۲۰ و جنگ جهانی دوم رقم خورد.

توکلی: دغدغه اولیه برای تولید ایلیا فقدان ابرقهرمان ایرانی بود

در ادامه، «امین توکلی» نویسنده این مجموعه کمیک درباره چگونگی خلق قصه‌های ایلیا گفت: حدود سال‌های ۹۵ و ۹۶ بود که آقای جلالیان مدیر پروژه با من تماس گرفت و تمایلی که نسبت‌ به کار کمیک داشت را با ما در میان گذاشت. ژانر مورد نظر او ابرقهرمان بود که در ایران به‌ صورت جدی کار نشده بود و با وجود سختی‌های کار ایشان ریسک آن را پذیرفت چون دغدغه فقدان ابرقهرمان ایرانی داشتند.

وی ابرقهرمان را محور ایده خود دانست و افزود: با محوریت ابرقهرمان ایرانی شروع به کار کردیم؛ البته در این پروسه کار به‌ صورت تیمی نوشته نشد اما هم‌فکری‌های مورد نیاز درباره موضوع و مفاهیم را با اساتید و کارشناسان مختلف صورت دادیم تا در نهایت به طرح داستان رسیدیم که شروع ماجرای ایلیا شد.

دوست‌محمدی: برای تولید کمیک نیروی طراح متخصص داریم

دوست‌محمدی به تفاوت‌های گرافیکی و بصری پروژه ایلیا پرداخت و تأکید کرد: طی ۲۰ـ ۳۰ سال گذشته کمیک‌های مختلفی تولید شده اما تاکنون هیچ‌کدامشان به این شکل، ترکش آن به نزدیک من نرسیده بود. بچه برادرم این کمیک را خریده‌ بود و همین موضوع برایم خیلی جداب بود چراکه در گذشته فقط کارهایی را تجربه کرده بودیم که برای سازمان‌ها تولید شده بود و به‌دست مخاطب نمی‌رسید.

وی با اشاره به رشد فرهنگ کمیک‌خوانی گفت: در گذشته من عاشق کمیک بودم در حالی که خرید و فروش و تولید آن ممنوع بود و از سمت کانون پرورش فکری ممانعت هایی صورت می‌گرفت و بسیاری از بزرگان، کمیک را برای کودکان کتابی مخرب می‌دانستند.

این استاد دانشگاه به پایان‌نامه دوره لیسانس خود با موضوع کمیک اشاره کرد و با بیان اینکه سال ۱۳۷۸ در دانشگاه تهران پایان‌نامه‌ای با موضوع کمیک ارائه کردم، ادامه داد: درگیری من با کمیک در حد کمیک‌های مطبوعاتی بوده است. حدود ۱۵ تا ۲۰ سال پیش برای اولین‌بار با مجموعه‌ای روبرو شدم که کتاب کمیک تولید می‌کردند، مسئول تولید آن آقای حمید بهرامی بود و آن‌جا با یک ابرقهرمان معاصر ایرانی روبرو شدم که برای من جالب بود.

دوست‌محمدی با تأکید براینکه وضعیت نیروی کارشناس طراح برای تولید کمیک خوب است، ادامه داد: مشکل ما در تولید کمیک مربوط به حلقه‌های تولید و چرخه‌های اقتصادی است که کار را پیچیده می‌کند. در رابطه با ایلیا باور دارم تا به اینجا اتفاقات خیلی خوبی رقم خورده است و نتیجه کار برای من خیلی انرژی بخش بود. طراح‌ها در مقام نقد به‌ دنبال تکنیک و کیفیت طراحی هستند اما بحث اصلی در این اثر مربوط به داستان است و اگر مخاطب با سطح استانداردی از تصویر روبرو باشد، رضایت خواهد داد و آن چیزی که به ادامه ماجرا کمک می‌کند داستان جذاب است.

توکلی: اولین موفقیت ایلیا فروش سه هزار نسخه در نمایشگاه تهران بود

در بخش دیگر این نشست، توکلی درباره فروش و ماجرای توزیع و استقبال از کمیک ایلیا سخن گفت و با تأکید براینکه عوامل موثر در موفقیت یک اثر صرفا خلاصه به فروش نیست، گفت: پروژه‌های زیادی در زمینه کمیک شروع شده و هنرمندان توانمندی فعالیت داشته‌اند اما ادامه‌دار نبودند و کار به‌مرحله چاپ و عرضه اثر نرسیده است.

وی با بیان اینکه مجموعه کمیکا هیچ وقت به‌فکر حمایت دولتی و خصوصی نبوده است، افزود: یک هولدینگ خصوصی اسپانسر کار مجموعه ایلیا و استودیوی کمیکا است اما علت موفقیت ما مختلف است که بخشی از آن مربوط به تکنیک است.

دوست‌محمدی در ادامه به طرح این پرسش پرداخت که چرا ایلیا موفق است و آیا موفق بوده است و چه معیارهایی برای موفقیت آن وجود دارد که توکلی در پاسخ گفت: با توجه به شرایطی که در کشور داشته‌ایم روز اول هیچ وقت به این فکر نکرده بودیم که قرار است اثری تولید کنیم که ۱۰۰ هزار نسخه بفروشد بلکه ارتباط با مخاطب را مهم‌ترین موفقیت می‌دانستیم.

این نویسنده نزدیک شدن به استانداردهای جهانی را هدف مجموعه ایلیا دانست و افزود: تلاش کردیم داستان و تصویرگری مناسبی ارائه کنیم و اولین اتفاق خوب برای ما آخرین دوره برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بود که با یک غرفه خیلی کوچک توانستیم نزدیک به سه هزار نسخه کتاب فروش داشته باشیم.

توکلی به جذب حدود ۲ هزار اشتراک سالانه کمیک ایلیا اشاره کرد و گفت: اثر برای مخاطب جذاب بود و هزینه اشتراک یکساله را پرداخت کرد. البته ما در ابتدا نسبت به گروه سنی مخاطبانمان مطمئن نبودیم و دقیق نمی‌دانستیم مخاطبمان چه کسی است، لذا با احتیاط جلو رفتیم و چند شماره ابتدایی بازخوردهای مخاطبین را بررسی و تحلیل کردیم و متوجه شدیم چه گروه سنی بیشتر جذب شده است و در شماره‌های بعدی سعی شد تصمیم نهایی‌تری اتخاذ شود که با چه کسی روبرو هستیم، لذا سن مخاطب را کم کردیم و امروز می‌دانیم با چه گروه سنی روبرو هستیم.

وی از فروش ۲۰ هزار جلدی کمیک‌های ایلیا خبر داد و گفت: ما با فروش ۲۰ هزار جلدی مجموعه ایلیا در این حوزه رکوردار هستیم. البته در این مسیر کرونا مانع جدی بود و ما به ناچار به بستر آنلاین رفتیم و نمایشگاه‌ حضوری کتاب از دست رفت. امسال با برگزاری مجدد نمایشگاه کتاب استقبال خوب بود تا جایی که همه‌ی آثار ما تجدید چاپ شد.

عسگرنجاد: بزرگترین دستاورد «کمیک ایلیا» ایرانی نوشتن آن است

در بخش دیگر این نشست، «پرستو علی عسگرنجاد»، نویسنده و کارشناس حوزه کودک و نوجوان گفت: معتقدم ژانرها قابل مصادره نیستند. فاصله زمانی آغاز سینمای ایران با سینمای جهان فقط ۳۳ سال است و این فاصله زیادی نیست و سینمای ایران از جهان عقب نمانده است.

این نویسنده کودک تصریح کرد: کمیک ژانری نیست که غرب بتواند مدعی شود که متعلق به اوست درحالی که ژاپن آن را کاملاً مصادره کرده و حتی اسم آن را نیز تغییر داده است و مولفه‌های آشنای خودش را به آن اضافه کرده است.

وی به سیر فراز و فرودهای تولید کمیک در ایران پرداخت و با بیان اینکه کمیک در مقطعی در ایران بیشتر از آنکه فرهنگی باشد تجاری بوده است، ادامه داد: مادران در این دوران سخت اقتصادی که سبد فرهنگی خانواده کوچک شده به راحتی به سمت کمیک نمی‌روند چراکه این ژانر آزمون خودش را نداده است.

عسگرنجاد به تصویر ذهنی خانواده‌ها درباره کمیک اشاره کرد و گفت: الگویی که از این ژانر در ذهن مانده است مربوط به قبل انقلاب است، لذا خانواده آن را الگوی تربیتی مناسبت نمی‌داند و در این شرایط فروش ۲۰ هزار نسخه ایلیا قطعا موفقیت است.

این نویسنده و کارشناس حوزه کودک و نوجوان به نقش رسانه ملی در فرهنگ‌سازی برای کمیک پرداخت و افزود: در مجموعه ایلیا یک اتفاق نو رقم خورده است و باید جسارت این مجموعه را تحسین کرد چراکه در سبد خانواده قرار گرفته است و خانواده از این محصول احساس امنیت کرده است.

عسگرنجاد مهم‌ترین دستاورد مجموعه ایلیا را ایرانی نوشتن دانست و تأکید کرد: از نظر من بزرگترین دستاورد کمیک ایلیا ایرانی نوشتن است و هیچ چیز از این مهم‎تر نیست. توجه ایلیا به مولفه‌هایی همچون تحریم دارویی و کمبود آن در ایران که در هیچ کتابی به آن اشاره نشده است اتفاق مهم این اثر تصویری است، لذا انعکاس ناصرخسرو در ایلیا بسیار مهم بود. روایت مرشد چلویی و لقمه بهشتی که از گنجینه‌های فرهنگی ما سرچشمه می‌گیرد برای کشورمان خیلی مهم است که تاکنون هیچ‌جایی حتی در کتاب «من او» امیرخانی به چنین شخصیت حقیقی و شناسنامه‌داری نپرداخته شده بود. وی با تأکید براینکه ایلیا به‌ پروژه نفوذ و ترور دانشمندان ایرانی و… پرداخته است، ادامه داد: این کمیک دست روی جای درستی گذاشته است، مسائل و فرهنگ مغفول مانده با یک ژانر مغفول احیا شده ایت و این مهم است.

توکلی: مشکل کمیک در ایران بخاطر نبود ناشر حرفه‌ای است

در بخش دیگر این نشست، توکلی در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان مسیر تولید برای کمیک را هموار کرد، اظهار داشت: اینکه چرا این مسیر شکوفا نشده است بخاطر نبود صنعت نشر است.

این نویسنده با بیان اینکه خیلی از ناشرها ارگانیک نیستتد، گفت: خیلی از ناشرها در حوزه فروش مشکل دارند و ساختار نشر ایران سنتی و ناکارآمد است و همین باعث شده مولف و ناشر درآمد کافی نداشته باشند.

نویسنده مجموعه ایلیا با تأکید براینکه ناشر عادت ندارد به نویسنده و مترجم پول بدهد، گفت: این سیستم‌ها باعث شده کمیک کوچک بماند چراکه در صنعت نشر این هزینه‌ها قابل توجیه نیست. معتقدم تولید کمیک کار سختی است و موفقیت در آن وقت و عشق و علاقه زیادی می‌خواهد.