در دهمین نشست «مسأله شهر» عنوان شد؛ طراحی حرم امام حسین(ع) باید تداعی‌گر بهشت باشد

نشست دهم از سلسله نشست‌های «مسأله شهر؛ گفتگوهای انتقادی مدیریت شهری و علوم‌انسانی در باب شهر» با موضوع « وادی مقدس؛ تأملی در طرح توسعه حرم امام حسین علیه السلام » به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری، با حضور محمدعلی خان‌محمدی؛ طراح طرح توسعه حرم امام حسین علیه‌السلام و عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت، حجت‌الاسلام والمسلمین سعید اصفهانیان رئیس موسسه راهبردی معرفتی اصحاب‌الحسین(ع)، دکتر زهیر متکی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و به دبیری سیدفاضل سجادی، پژوهشگر معماری و شهر ۲۸ شهریورماه برگزار شد.

دکتر خان‌محمدی در ابتدای این نشست با ارائه گزارشی از طرح توسعه حرم امام حسین علیه‌السلام گفت: طرح توسعه حرم های مطهر در کربلای معلی در محدوده ای به وسعت چهل هکتار در سال ۱۳۸۸ تهیه شد. نقشه‌های مرحله اول طرح توسعه حرم مطهر امام حسین(ع) در محدوده ای به وسعت ۹ هکتار با زیر بنای بالغ بر ۲۲۰ هزار متر مربع تهیه شده است.

وی افزود: طراحی معماری و شهرسازی مجموعه با توجه به طرح‌های بالادستی تهیه شده و پس از تکمیل مطالعات تخصصی و آزمایشات مکانیک خاک و تهیه نقشه های سازه و تأسیسات مکانیکی و الکتریکی توسط تیم‌های تخصصی همکار، در تاریخ فوق الذکر عملیات اجرایی طرح با اجرای دیوار آب بند آغاز شد.

خان‌محمدی ادامه داد: مرحله اول طرح توسعه حرم مطهر شامل صحن امام حسین (ع) در جنوب حرم مطهر به مساحت ۲۰۰۰۰ متر مربع و صحن عقیله بنی هاشم (س) در غرب حرم مطهر به مساحت ۱۱۰۰۰ متر مربع بود.

خان‌محمدی افزود: طرح توسعه مرحله اول همچنین شامل ساختمان کتابخانه، موزه، ساختمان مقام حضرت زینب(س)، فسطاط الشهدا و ساختمان دارالتولیه و ساختمان مظیف و بازار است.

وی در مورد صحن عقیله گفت: این صحن که در چهار طبقه احداث خواهد شد در ضلع جنوب غربی حرم و در سمت باب الرأس، باب القبله، خیمه گاه و تل زینبیه واقع شده است. در این طرح علاوه بر احداث صحن عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب(س)، ساخت گنجینه (موزه)، کتابخانه، دارالحرب، آشپزخانه و غذاخوری، مهمان پذیر، تل زینبیه و بخش‌های اداری پیش‌بینی شده است.

وی با بیان مؤلفه‌های تاریخی در مورد اهمیت حرم امام حسین علیه السلام گفت: برنامه‌ریزی و طراحی حرم و گسترش آن باید در سطوح متفاوت از جمله برنامه‌ریزی و طراحی در مقیاس فراشهری و شهری انجام می‌شد.

خان‌محمدی در ادامه با بررسی طراحی کمربندی حمل نقل شهر کربلا گفت: بررسی این نکته مهم یکی از موارد مورد توجه ما بود که بخوبی تحلیل شد و برای آن برنامه ریزی و طراحی کردیم.

وی با بیان اینکه سه صحن اطراف هر یک از حرم های امام حسین علیه السلام و حضرت ابوالفضل عباس علیه السلام طراحی شد، افزود: راه‌های ارتباطی برای ما اهمیت داشت و با دقت نظر روی این مورد در طراحی کمربندی‌ها کار کردیم.

خان‌محمدی ادامه داد: الگوی معماری مناسب حرم یکی از مهمترین مسائلی بود که مورد دقت و توجه ما در طراحی توسعه حرم امام حسین علیه السلام قرار داشت.

طراحی حرم باید تداعی‌گر بهشت باشد

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید اصفهانیان رئیس موسسه راهبردی معرفتی اصحاب‌الحسین(ع) نیز در این نشست با بررسی نقشه مفهومی حاکم در کربلا گفت: با توجه به سوره الرحمن و توصیف بهشت از منظر خداوند در این سوره مبارکه قرآن باید به ساخت حرم امام حسین علیه السلام هم این‌گونه نگاه کنیم.

اصفهانیان با اشاره به آیات ۴۶ و ۶۲ سوره الرحمن گفت: ربوبیت، رحمت، سیالی شروط بهشت است که در طراحی حرم امام حسین علیه السلام باید کمک کنیم این شرایط ایجاد شود تا ساختار حرم باطن بهشتی خود را نشان دهد. طراحی حرم باید به گونه‌ای باشد تا زائر با ورود به آن مسیر شرایط بهشتی شدن را طی کند.

اصفهانیان با بیان اینکه تمرکز بر یک نقشه مفهومی جامع بر اساس سوره الرحمن دومین نکته‌ای است که باید به آن توجه داشته باشیم، گفت: ضریح نقطه اتصال طوفان‌های عشق ورزی است.

وی افزود: برای فضای ورودی بهشت ابتدا باید سرسبزی موج بزند و باید دید چقدر چنین فضایی را داریم و امکانش هست. از طرفی هم امام حسین علیه السلام خودش هم چنین قابلیتی را به مکان انتخابی خود ایجاد کرده است.

وی با بیان اینکه بهشت از ربوبیت خدا ساخته می‌شود، گفت: عملاً اگر طرح ساخت حرم امام حسین علیه السلام در مدار بهشت قرار گیرد ما را متوجه ربوبیت و سپس متواضع می‌کند.

واقعه کربلا بصری سازی شده ترین رویداد تاریخ تشیع است

زهیر متکی؛ هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی هم در این نشست گفت: آنچیزی که مفهوم بین‌الحرمین امروز را ساماندهی می‌کند افرادی هستند که میان حرم سیدالشهدا علیه السلام و حضرت ابوالفضل عباس علیه السلام در حرکت هستند. آنها به زیارت یکی از این دو حرم اکتفا نمی‌کنند و دائماً میان آنها در حرکت هستند.

وی افزود: معماری تربت و خاصیت ویژه خاک کربلا باید مورد توجه باشد چرا که بی شک تیم طراحی برای هرچه زیباتر اجرایی شدن طرح توسعه و معماری حرم انجام شود اما فراموش نکنیم که خاک یکی از جلوه‌های جذاب و مهم کربلا است.

متکی ادامه داد: معرفت‌شناسی از دیگر مسائل مهم و کاربردی در حرم است که باید با دقت به آن در طراحی صحنهای حرم بپردازیم.

وی افزود: یکی از بصری سازی شده ترین رویدادهای تاریخ تشیع واقعه کربلا است و انتظار داریم همین بصری سازی در طراحی حرم رعایت شود. مهمترین خروجی فهم دینی از جنس هندسه این است که حواسمان باشد تا تجربه زیارت به ساخت اجتماعی فضا منجر شود.

متکی در ادامه گفت: قابلیت های متنوعی که در واقعه عاشورا وجود دارد هم به ما کمک می‌کند تا در طراحی به کار گرفته شود.

وی افزود: اهمیت عرفی حرم امام حسین علیه السلام باید رعایت شود تا تجربه امر قدسی خدشه دار نشود.

متکی در پایان گفت: روش طراحی تیم آقای خانمحمدی روش پسندیده و پر چالشی است و هنوز نمی‌دانیم که همکاری‌های لازم با این تیم در کربلا می‌شود یا نه. به هر حال کار بسیار دشواری در پیش است که به تحلیل های روئیت پذیر بیشتری نیاز دارد.

سجادی به عنوان دبیر نشست در ادامه با بیان این نکته که طرح توسعه حرم ناچار به تخریب بخشی از میراث قدیمی و تاریخی کربلا می‌شود. میراثی که طی سالیان دراز به اباعبدالله الحسین علیه السلام پناه آورده و خانه‌ها و مساجد و حسینیه‌هایی را ساخته‌اند که زیستی را ایجاد کرده‌اند که شاید در طرح توسعه دیده نشوند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه محور اصلی طراحی حرم امام حسین علیه السلام امتداد تاریخ است، گفت: آیا باید امتداد تاریخ را در این طراحی مد نظر قرار دهیم یا مسیر دیگری را انتخاب کنیم؟

تل زینبیه یکی از آثار تاریخی مهم کربلا بود

مهندس محمد مهدی کلانتری پژوهشگر دکتری مرمت دانشگاه علم و صنعت هم با حضور در این نشست با ارائه نکاتی در مورد تخریب و آسیب به بافت تاریخی اطراف حرم گفت: تل زینبیه یکی از آثار تاریخی مهم کربلا است که به بهانه طرح توسعه حرم کاملاً تغییر شکل داد و یکی از اضلاع جدا نشدنی از تاریخ واقعه عاشورا و رویدادهای مهم پس از آن به کلی نابود شد.