درسگفتار «نستعلیق معاصر و بحران معاصریت» از بیستوششم اردیبهشتماه، آغاز میشود.
پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی درسگفتار «نستعلیق معاصر و بحران معاصریت» را طی نه جلسه بهصورت حضوری و مجازی با تدریس بهادر خردمندکیا از بیستوششم اردیبهشتماه برگزار میکند. این رویداد آموزشی در روزهای چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۱۸ برگزار میشود.
چرا باید درباره نستعلیق معاصر و بحران معاصریت حرف بزنیم؟
نستعلیق خطی است متعلق به روزگار گذشته، که با ورود تجدد به ایران، همچون دیگر مظاهر سنت، به بحرانهایی مبتلا شد. راه ساده آن است که بگوییم نستعلیق پاسخگوی پرسشهای زمانه نیست و کارش تمام است. اما همین که نستعلیق برخلاف بسیاری از مظاهر از دست رفتۀ سنت، هنوز به شکل شفاهی منتقل میشود، اوضاع را قدری پیچیده میکند. شاید به جای این پاسخ شتابزده که: کار نستعلیق تمام است، باید با درنگ پرسید: چرا نستعلیق هنوز نمرده است؟
«بحران معاصریت» نیز مسئلهای است که شاید بتوان آن را صورت تازهای از مسئلۀ «سنت و تجدد» دانست. اما در روزگار ما، هر سخنی در این باب، از منظری سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مطرح میشود، حال آنکه گام اول در فهم موقعیت بحرانآلود سنت، شناخت معاصر سنت، نه بر اساس ابعاد اجتماعی و سیاسی آن، بلکه بر پایۀ متون دست اول سنت است.
در این درسگفتار از چه حرف میزنیم؟
در این دوره شناختی کلی از جهان خط نستعلیق و مسائل آن پیدا خواهیم کرد. مسائل نستعلیق با بسیاری از مسائل علوم و فنون دیگر اشتراکاتی دارد. زیرا نستعلیق حاصل جهانی است که شعر و عرفان و نقاشی و معماری و علم هم داشته است. لذا نتایج کلی این درسگفتار به نستعلیق محدود نمیشود و میتواند در شناخت مصادیق دیگر سنت به کار رود. بخصوص که در این درسگفتار، به فراخور، به سنتها و حیطههای دیگر هم اشاراتی خواهد شد.
مدرس دوره:
بهادر خردمندکیا خط نستعلیق را از کیخسرو خروش فراگرفت و در سال ۱۴۰۲ درجۀ استادیاش توسط خروش تأیید و توشیح شد. در دانشگاه، نزد نادر فاطمی و بهرام کلهرنیا گرافیک آموخت و بعدها آموختههای تجسمیاش را نزد مرحوم جمشید سماواتیان، که از شاگردان علیمحمد حیدریان بود، تکمیل کرد. همچین زیر نظر مرحوم سیدابراهیم موسوی در دانشگاه مفید و حجتالاسلام محمدرضا هاشمی طهرانی در تهران، با رئوس اندیشۀ قدما آشنا شد.
او طی دو سال گذشته، موضوع همین درسگفتار را در قالب یک پروژۀ پژوهشی پیش برده است، که بناست توسط پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر اسلامی منتشر شود.
این دوره برای چه کسانی مناسب است؟
اهالی نستعلیق سخنی مختص خود دارند. اما این درسگفتار به زبانِ خوشنویسان سخن نخواهد گفت. زبان این درسگفتار زبانی تئوریک است. لذا مخاطبان این درسگفتار در وهلۀ اول کسانیاند که مسئلۀ سنت و تجدد هنوز برایشان مسئله است و به علاوه، با جهان قدما آشنایی دارند؛ خواه از اصحاب علوم انسانی باشند یا از اهالی هنر.
شیوه برگزاری کلاس
کلاس به صورت حضوری و مجازی برگزار خواهد شد. در این درسگفتار، بنایی بر متنخوانی صرف در کار نیست. بلکه صرفاً فرازهایی از رسالههای تیموری و صفوی، بازخوانی و تفسیر خواهند شد تا تعریف و محدودۀ خط نستعلیق از آنها استخراج شود و به صورتبندی مسائل نستعلیق کمک کند. همچنین فراخور بحث، مهمترین آثار تاریخ نستعلیق را تماشا خواهیم کرد و با آنها آشنا خواهیم شد.
کلاس چند جلسه است و در این تعداد جلسه چه مباحثی طرح و عنوان میشود؟
درسگفتار در ۹ جلسه برگزار خواهد شد، در ابتدا طی ۳ جلسه به توضیح مقدمات و رویکردِ این درسگفتار پرداخته میشود، که در خلال آن، ناگزیر، مختصری از طرح غالب تاریخ خوشنویسی اسلامی روایت خواهد شد تا در جلسات بعدی، موارد اختلاف با این روایت غالب، بازشناسی شود.
جلسۀ ۱. مقدمات بحث و مقدمات تاریخ پیدایش نستعلیق
جلسۀ ۲. تاریخ نستعلیق از ابتدا تا پایان صفویه
جلسۀ ۳. تاریخ نستعلیق از قاجاریه تا اوایل پهلوی
در طی ۵ جلسۀ بعدی، مهمترین مسائل خط نستعلیق، احصا و صورتبندی خواهد شد؛ مسائلی که همواره پاسخی روشن و بدیهی داشتهاند، اما امروز همگی متزلزل شدهاند.
جلسۀ ۴. مسئلۀ کاربرد نستعلیق
جلسۀ ۵. مسئلۀ آغاز نستعلیق
جلسۀ ۶. مسئلۀ سنت نستعلیق
جلسۀ ۷. مسئلۀ معنای نستعلیق
جلسۀ ۸. مسئلۀ نقد نستعلیق
در جلسۀ آخر به دو واکنش در خوشنویسی معاصر اشاره میشود، که عملاً پاسخ خوشنویسان معاصر به مسئلۀ بحران معاصریت است. در این جلسه، این دو واکنش به اجمال صورتبندی خواهند شد و به این پرسش پاسخ خواهیم داد که چرا این دو واکنش، راهی به رهایی از بحران نگشودهاند.
جلسۀ ۹. قدمایینویسی و صورتبندی هندسی از نستعلیق
علاقمندان جهت ثبتنام و کسب اطاعات بیشتر میتوانند در پیامرسانهای بله، ایتا، واتساپ و تلگرام به شماره ۰۹۹۱۴۵۴۰۲۴۲ پیام بدهند.
ثبت دیدگاه