الهیات «خود مقدس» توسط سلبریتی ها تقویت شده است

در این نشست دکتر احسان شاه‌قاسمی، مترجم کتاب‍‍‍ها و عضو هیئت علمیِ گروه ارتباطات دانشگاه تهران، دکتر مجید سلیمانی ساسانی ناظر ترجمه و عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه تهران و دکتر حسین حسنی مترجم حوزه ارتباطات و عضو هیئت علمیِ گروه فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، به گفتگو پیرامون مسئله سلبریتی‌ها در جامعه ایران پرداختند.

مجید سلیمانی در آغاز نشست در خصوص کلان پروژۀ مطالعاتی سلبریتی‌ها و رسانه‌های اجتماعی در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی گفت: از حدود دو سال و نیم پیش پژوهشکده تصمیم گرفت در حوزۀ مرجعیت‌های جدید رسانه‌ای و رسانه‌های جدید فعالیت کند و در این مدت آثاری تألیف و ترجمه شده که تعدادی منتشر شده و برخی هم در آینده‌ای نزدیک چاپ خواهد شد، از این جهت ما از همکاری آقای دکتر شاه‌قاسمی در ترجمه برخی از این ٍآثار استفاده کرده‌ایم. سلیمانی در ادامه اضافه کرد، در حوزۀ سلبریتی‌ها پنج کتاب ترجمه شده است. کتاب “فعالیت‌های انسان دوستانه سلبریتی‌ها” با موضوع خیریه‌های جهانی و نقش سلبریتی‌ها بر آن‌ها  که اواخر سال گذشته رونمایی شد و دو کتاب “سلبریتی اینترنتی” و “خدایان بدکردار” که امروز رونمایی می‌شود. دو کتاب “دستینه مطالعات شهرت” و “روانشناسی شهرت” نیز تا پایان ۹۹ منتشر خواهد شد. سلیمانی افزود در حوزۀ رسانه‌های اجتماعی نیز کتاب‌های “ارتباطات اجتماعی جدید در عکاسی “، زندگی دیجیتالی در اینستاگرام”، ” کنش جمعی آنلاین” و “رسانه های اجتماعی استراتژیک” در پژوهشکده ترجمه شده که اولی چاپ و مابقی در آینده‌ای نزدیک به بازار نشر خواهد آمد.

در ادامه دکتر احسان شاه‌قاسمی نیز با انتقاد از سیاستگذارن فرهنگی کشور که تصورمی‌کنند می‌توانند از شهرتِ یک سلبریتی برای تاثیرگذاری بر مخاطب نوجوان استفاده کنند گفت: زمانی مشخص می‌شود این سیاست فریبی بیش نبوده که هزینۀ کلانی برای آن پرداخت شده است. شاه قاسمی با برشمردن روندهایی که در شبکه‌های اجتماعی در حال رخداد است بی‌توجهی به آن‌ها را باعث نابودی جامعه ایرانی دانست و افزود نوجوان ما که در آینده قرار است مشکلات اقتصادی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور را حل کند و جزو سرمایه انسانی و استعدادهای ماست مورد حمایت قرار نمی گیرد و  در شبکه‌های اجتماعی برای دیده شدن مرتکب کارهای هنجارشکن، ضد عرف و غیر اخلاقی می‌شود. در عوض شخصیت‌هائی که فاقد لیاقت توجه هستند از پائین‌ترین سطح فرهنگی به رسانه‌های تصویری آمده‌اند و شهرت جهانی پیدا کرده‌اند. سلبریتی‌های پوچ امروزه به عنوان یک استعداد معرفی می‌شوند و امکاناتی که باید برای یک استعداد حقیقی مهیا شود به جیب لوده‌ها می‌رود.

شاه‌قاسمی کتاب “سلبریتی اینترنتی” نوشتۀ کریستال آبیدین را کتاب کوچکی معرفی کرد که دربارۀ شهرت اینترنتی سخن می‌گوید و شهرت در شبکه‌های اجتماعی را معرفی کرده است. همچنین او در توصیف کتاب “خدایان بدکردار” نوشته پیت وارد گفت کتاب می‌خواهد نشان دهد که شهرت چه نسبتی با دین دارد و سلبریتی‌ها چگونه از عناصر دینی برای اینکه به خودشان وجه قدسی بدهند استفاده می‌کنند. در واقع می‌بینیم افرادی که ادیان ابراهیمی را رد می‌کنند و گمان می‌کنند نیازی به دین ندارند به دنبال سلبریتی‌هایی می‌روند که به لحاظ اخلاقی بسیار پائین‌تر از یک شهروند معمولی‌اند.

سلبریتی‌ها مقوم و گسترش دهنده فرهنگ مصرفگرایی سرمایه‌دارانه

در ادامه نشست دکتر سلیمانی با اشاره به اینکه یکی از راه‌هایی که جهان سرمایه‌داری می‌تواند به طور خاص، جنبه رسانه‌ای فرهنگ مصرف را تقویت کند جهان سلبریتی‌هاست افزود سلبریتی‌ها پدیده امروز نیستند، اما امروزه و در جهان کنونی برای جوامع اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند. در واقع رسانه‌های  اجتماعی امکان و محفلی بوده‌اند که سلبریتی‌ها را برجسته‌تر کنند و موجب گسترش دخالت سلبریتی‌ها در همه امور و شئون زندگی انسانی شده‌اند.

 این پژوهشگر حوزه رسانه های اجتماعی افزود تا پیش از پیداش رسانه‌های اجتماعی ستاره‌های سینما عهده‌دار این نقش بوده‌اند، آنها نقش خدایانی را داشته‌اند که می‌توانستند جامعه را هدایت کنند، جریان‌های سیاسی را تحت تاثیر خود قرار دهند و مصرف کالاهای فرهنگی و سیاسی را تسهیل کنند و ظهور اینستاگرام به عنوان برجسته‌ترین رسانه اجتماعی تصویری بصری یا دیداری همگانی باعث شد که سلبریتی‌ها اهمیت بیشتری پیدا کنند. سلمیانی اضافه کرد حداقل برای جامعه ایرانی تا قبل از پیدایش اینستاگرام سلبریتی چنین قدرتی را در جامعه نداشت و هم اکنون هم سلبریتی‌هایی که از پیش بودند و شهرت خود را مدیون فضای مجازی نیستند و هم آنهائی که شهرت خود را از ابتدا از فضای رسانه‌های اجتماعی کسب کرده‌اند، فضای فرهنگی جامعه ایران را در اختیار خود دارند و در مورد همه مسائل خود را صاحب نظر می‌دانند و در همۀ اموردخالت می‌کنند بدون اینکه در این امور تخصص خاصی داشته باشند.

سلبریتی‌ها رهبران جدید فکری جامعه ما هستند

دکتر حسین حسنی پژوهشگر حوزۀ مطالعات فرهنگ و رسانه نیز در این نشست در ابتدای صحبت خود گفت: ما در این نشست با دو کتاب مواجه هستیم یکی کتاب “سلبریتی اینترنتی” با نویسنده ای جوان و پرکار که به دلیل مطالعاتی که در حوزۀ ارتباطات، سلبریتی و شهرت دارد به عنوان یکی از ۳۰ چهره جوان نشریه فوربس انتخاب شده است. کریستال آبیدین در این کتاب سعی  نموده  تا سلبریتی را فارغ از نگاه انتقادی در رسانه‌های جدید مفهوم‌سازی کند و اما کتاب دیگر “خدایان بدکردار” نوشتۀ پیت وارد، کتابی است در سنت الهیاتی با نویسنده‌ای که بیش از ده‌ها سال در حوزه مطالعات دینی فعالیت داشته، همچنین در خصوص فرهنگ عامه و رسانه مطالعاتی داشته و از این منظر وارد بحث مطالعات شهرت و سلبریتی‌ها شده است. نویسنده در این کتاب از منظر الهیات مسیحی کنش‌ها و کردارهای سلبریتی‌ها را نقد کرده است و از آنجائی که کشور ما هم فرهنگ دینی دارد، لازم است این ادبیات گسترش پیدا کند و کسانی که سابقه مطالعات دینی دارند به حوزۀ رسانه‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی ورود کنند و سلبریتی را از منظر دین بررسی، تحلیل و نقد کنند.

این مترجم و پژوهشگر ارتباطات افزود: شناخت فرهنگ سلبریتی در ایران بسیار حائز اهمیت است، چرا که امروزه  سلبریتی‌ها به عنوان رهبران فکری در جامعه تاثیرگذار هستند و در واقع نگاه دوگانه ای نسبت به سلبریتی‌ها وجود دارد؛ طیفی کنشگری سیاسی آنها را رد می‌کند و از طرفی دیگر در برخی حوزه‌های خاص انتقاد می‌شود که چرا ورود  نمی‌کنند. حسنی با اشاره به این نکته که لزوماً همۀ سلبریتی‌‌ها بد نیستند و تعدادی از آنها از شهرت خود، در جهت اهداف مثبت و به نفع عدالت و آزادی استفاده می‌کنند اضافه کرد به هر حال سلبریتی‌ها رهبران جدید فکری جامعه ما هستند.

وی در ادامه بیان کرد: متاسفانه سیاست‌های جاری ایران در قِبال «رسانه‌های اجتماعی جدید» با نوعی کج‌فهمی مواجه است، به طور مثال نهادهای تصمیم‌ساز، شبکه اجتماعی توئیتر را فیلتر می‌کنند، صرفاً به این دلیل که زمانی برای امنیت ملی ما کارکردی منفی داشته‌‌اند، اما در سال‌های اخیر شاهد هستیم که بیشترین کنشگری و تولید محتوا از طرف سیاستمدران در این شبکه صورت می‌گیرد. تنطیم‌کنندگان از طرفی دسترسی آزاد به شبکه‌های اجتماعی توئیتر و فیس‌بوک را بسته‌اند و از طرف دیگر کاربران برای ورود به اینستاگرام مجاز هستند و هیچ محدودیتی ندارند، در حالی که خود این شبکه یکی از زیر مجموعه‌های شرکت فیس‌بوک است. این شیوۀ تصمیم‌گیری هم جالب است و هم تاسف‌بار چرا که چالش‌های فراوانی را به دنبال داشته است و من مخالف شیوه‌های سیاستگذاری محدودیت کننده و فیلترینگ هستم و از آزادی رسانه اجتماعی مجازی دفاع می‌کنم اما باید بدانیم که اینستاگرام یک رسانه تصویری است و تصویر به ذات خود از معنا تهی و در نتیجه یک جور ابتذال بر آن حاکم است و در ابعاد فاجعه‌بار آن به قول ” چول هان” به پورنوگرافی ختم می شود. به همین دلیل اینستاگرام مخاطب را دچار سرگشتگی می‌کند و فضای اجتماعی جامعه را به سوی ابتذال پیش می‌برد. ما حدود ده میلیون کاربر را به عنوان خدمه رایگان، برای تولید محتوا در خدمت اینستاگرام گذاشته‌ایم؛ شبکه‌ای که به گفته خودشان، تمامی اطلاعات کاربران را ثبت می‌کنند. نهادهای نظارتی و تصمیم‌ساز تصور می‌کنند این شبکه سرگرم کننده است و  به امنیت ملی خدشه‌ای وارد نمی‌کند در صورتی که این فضای مجازی تاثیر بسیار فاجعه‌باری بر ذهن و روان این گروه از مخاطبان دارد که آثار مخرب آن در آینده مشخص خواهد شد. نوجوانان و جوانان به دلیل روحیات این دوران، بیشتر از دیگر اقشار تحت تاثیر الگوهای رفتاری و نگرشی سلبریتی‌ها قرار دارند.

وی در ادامه مطالب خود افزود: در اینستاگرام، فضایی ایجاد شده است برای افرادی کوته فکر و تهی که با توسل به انواع و اقسام فعالیت‌های رسواگرایانه می‌خواهند فالوور جمع کنند. بیش از چندین سایت شرط بندی راه‌اندازی شده و طی سال‌های اخیر بیش از ۱۲ هزار میلیارد سرمایه از کشور ما خارج شده است، به این دلیل که نظارت درستی وجود ندارد و نهادهای نظارتی این فضا را رها کرده‌اند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در انتهای بحثش گفت: در حوزۀ تنظیم مقررات دو نگاه وجود دارد، یکی سیاست‌گذاری آمریکایی که بر آزادی بیان و حریم شخصی مبتنی است و اعتقادی به کنترل و نظارت ندارد و بنابراین به پلتفرم‌ها صرفاً به عنوان میانجی ‌نگاه می‌کند و یکی هم سیاست‌گذاری اروپایی که معتقد است ارزش‌های فرهنگی ما متفاوت با فرهنگ آمریکائی‌هاست و قوانین متفاوتی برای تنظیم روابط اجتماعی، حریم خصوصی و داده‌های شخصی در پلتفرم‌ها اعمال شده و هیئت نظارتی متشکل از اندیشمندان برای داوری در مورد پرونده‌ها و محتوای آزاردهنده ایجاد کرده‌اند. وی افزود کشور ما نیاز دارد ضمن توجه به برنامه‌های جوامع موفق به طور جد وارد تنطیم‌گری حوزه محتوا شود. صرفاً بستن و محدود کردن چاره کار نیست. این سیاست را می‌توان با گسترش شبکه‌های اجتماعی بومی محقق ساخت. باید تلاش کرد با تاکید بر هویت فرهنگی ایرانی ـ اسلامی خودمان پلتفرم‌های جایگزین ایجاد کنیم و با توسعه کمّی و کیفی شبکه‌های اطلاع‌رسانی بومی مصالح و تهدیدهای فضای مجازی را به حداقل برسانیم.

الهیات «خود مقدس» توسط سلبریتی ها تقویت شده است

احسان شاه‌قاسمی در پایان نشست و در جمع‌بندی مطالب خود بیان کرد: مطلبی که در مورد کتاب “خدایان بدکردار” باید بگویم الهیات «خود مقدس» است. مفهومی که سلبریتی‌ها به شدت آن را تقویت کرده‌اند و به مخاطب یاد داده‌اند فداکاری کردن خوب نیست، چرا که این ضایع کردن یک هستنده مقدس است. ارزش‌های انسانی فروکاسته شده‌اند به بدن. با آمدن اینستاگرام که یک رسانۀ بصری است مفهوم الهیات خود مقدس بیشتر از گذشته رنگ می‌گیرد. چرا که در رسانه تصویری صورت بیشتر از سیرت مورد توجه قرار می‌گیرد و رسانه تصویر محور بدون هیچ تأملی مستقیم مصرف می‌شود.

فایل صوتی نشست رونمایی از دو کتاب “خدایان بدکردار” و سلبریتی اینترنتی”

فیلم نشست: https://www.aparat.com/v/h0Ukr