بیست و چهار تز در بازخوانی اَبَر کتاب “برساخت اجتماعی واقعیت “

کتاب بیست و چهار تز دربازخوانی ابر کتاب برساخت واقعیت اجتماعی به همت پژوهشکدده فرهنگ و هنر اسلامی و به قلم دکتر حامد حاجی حیدری(عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) نگاشته شده است.

تاثیر پیتر برگر بر جامعه شناسی، سترگ، استثنایی و ویژه بوده است. وی خصوصا در دوحیطه ممتاز شناخته می شود: یکی در برداشت پدیدارشناختی از زندگی اجتماعی و دیگری در زمینه دین و سکولاریزاسیون. برگر در عین تعریض و ناخرسندی از ویرانی زندگی معمولی و روز مره، در عین حال یکی از چهره های شاخصی است که گسترش سکولاریزاسیون را فرجام گریز ناپذیر مدرنیزاسیون می شمرد. مع الوصف، در کتاب “قرن مسیحی” (۱۹۹۷)مدعیست که اغلب جهان امروز نه تنها سکولار نیست، بلکه بسیار هم دینی است.

توماس لوکمان با تاکید بر «زندگی روزمره و امر زیسته»(every day life and the lived)، «میان ذهنیت تاملی» و «ارتباط در زندگی روزمره» معتقد است که دین، زیر بار تاثیرات ویران گر مدرنیت و سکولاریزاسیون، نقش تلفیق گر و یکپارچه کننده خود را در زندگی روزمره و حوزه عمومی از دست داده است. جامعه ای که بیش از پیش تمایز یابد و تقسیم کار در آن افزوده شود، تکه تکه می گردد و زندگی روزمره، نقش خود را برای ایجاد معنای یکپارچه زندگی را ازدست میدهد. زندگی به مثابه یک کل معنادار تکه پاره میشود. در کتاب «دین ناپدید: دگرگونی نمادها در جامعه صنعتی» (۱۹۶۳) او نشان میدهد که چگونه دریک جامعه صنعتی، جنبه های دینی تجربه انسانی از حوزه عمومی رانده می شود و به درون زندگی خصوصی و گاه ضمیر درونی فرد به انزوا می روند.

ابر کتاب “برساخت اجتماعی واقعیت” یکی از درخشان ترین متون جامعه شناسی است که نظر به انطباق نویسندگان با درسگفتارهای آلفرد شوتس، از جمله منابع کلاسیک جامعه شناسی محسوب می شود. “بیست و چهار تز”، حاشیه نگاری به این کتاب، با توجه به سبک نگارش که به سبک آیرونی و مطایبه گون کتاب اصلی نزدیک است، در نوع خود نخستین حاشیه نگاری از این دست محسوب می شود و حایز عنصر تازگی و نوآوری است.

«آنچه مهم است، این است که چطور ما زندگی اجتماعی را تجربه و التفات می کنیم، باید نحوه واقعیت تلقی شدن یک «واقعیت» را در جریان یک تجربه میان ذهنی و مفاهمه ای و اجتماعی شکل می گیرد، ابقاء می شود و دگرگونی می پذیرد. اعتبار نهایی این «واقعیت» و «شناخت»این واقعیت، نه موضوع بحث است، و نه قابل بررسی است، چرا که همانطور که هوسرل مدلل کرد، این پرسش، پایه ای خارج از دوگانه موهوم سوژه/ابژه ندارد. آنها دو «اعلام جنگ»(“marching order”) علیه جامعه شناسی مدرن دارند. از یک سوی، ایده دورکیم، در مورد شیئیت واقعیت اجتماعی را هدف قرار میدهند، و ازسوی دیگر، ادعای وبر در مورد سوبژکتیو بودن همه واقعیت های اجتماعی و تاریخی را ویران می کنند.»

در واقع آنها میخواهند ریشه های جامعه شناسی کلاسیک را از طرح پرسشهای غیرانضمامی راجع به واقعیت اجتماعی عینی که به طرز تصنعی از ذهنیت منفک شده است بتابانند و به سمت یک برداشت پراگماتیک تر، انضمامی تر و زیسته تر از «واقعیت» پیش ببرند. «واقعیت» اجتماعی بدان سان عینی نیست که تحلیل گر اجتماعی از بالا به آن نگاه کند و آن را مانند شیئ جدا از خود مورد تحلیل قرار دهد.

این کتاب در آینده نزدیک توسط پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی روانه بازار خواهد شد.